Adaptogeny- naturalna tarcza na stres

Stres to nieodłączny element życia, a dzięki adaptogenom możemy łatwiej stawić mu czoła. Czym są adaptogeny i gdzie je znaleźć?

Stres pod kontrolą- najpopularniejsze adaptogeny

Stres, napięcie, rozchwianie emocjonalne- stany te są coraz większym zmartwieniem wielu ludzi. Coraz szybsze tempo życia i bombardowanie nas masą informacji nie sprzyja dobremu zdrowiu psychicznemu. W odpowiedzi na te zjawiska, człowiek poszukuje nowych substancji, które pomogą mu osiągnąć równowagę psychiczną i z tego powodu coraz większą popularność zdobywają adaptogeny- naturalne związki pomagające organizmowi przystosować się do sytuacji stresowych.

Czym są adaptogeny?

Co to są adaptogeny? W skrócie jest to grupa substancji, najczęściej pochodzenia naturalnego, które, jak nazwa wskazuje, pomagają organizmowi zaadaptować się do sytuacji stresowych, których jest poddawany. Stres może być fizyczny lub psychiczny, lecz nie tylko. Stan organizmu, który jest poddany sytuacji stresowej nie jest stanem fizjologicznym i adaptogeny są po to, by pomóc mu się przystosować do tego okresu wzmożonego napięcia. Adaptogeny muszą być przede wszystkim bezpieczne, dlatego też najczęściej są to substancje lub surowce pochodzenia naturalnego. Mają za zadanie wspierać homeostazę organizmu (zdolność do utrzymania równowagi procesów życiowych), redukują efekty stresu, wspierają odporność i zwiększają wydolność organizmu, poprzez lepsze zarządzanie jego energią.

Stres

Stres nie powoduje tylko dyskomfortu w życiu. Niekiedy z jego powodu mogą nas dopaść bardzo poważne konsekwencje zdrowotne- zarówno psychiczne jak i fizyczne. Żyjąc pod wpływem przewlekłego stresu narażamy się na:

• Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych jak nadciśnienie tętnicze oraz w konsekwencji zawał serca;
• Zaburzenia układu pokarmowego- niestrawność, bóle brzucha, biegunki, nudności, a także wrzody;
• Osłabienie układu odpornościowego, co naraża nas na częstsze infekcje;
• Problemy psychiczne jak zaburzenia koncentracji i pamięci, bezsenność oraz poważniejsze jak napady lękowe i depresja.

Najpopularniejsze adaptogeny

Adaptogeny pochodzą najczęściej z roślin o właściwościach leczniczych, które od wielu lat były stosowane w ziołolecznictwie ludowym. Nierzadko są to zioła wywodzące się z tradycyjnej medycyny chińskiej lub dalekowschodniej. Do najpopularniejszych adaptogenów należą:

Ashwaganda

Ashwaganda, czyli witania ospała (Withania somnifera z łaciny) to roślina znana medycynie ajurwedyjskiej od setek lat. Ceniona jest ze względu na swoje prozdrowotne właściwości, które obejmują redukcję stresu, poprawę jakości snu, wspomaganie odporności oraz zdolności psychomotorycznych, a także wspiera układ hormonalny poprzez równoważenie stężenia hormonów. Najważniejsze są jednak jej własności adaptogenne, czyli pomagające organizmowi przystosować się do radzenia sobie ze stresem.

Żeń-szeń

Żeń-szeń, szczególnie jego azjatycka odmiana (Panax ginseng), to surowiec znany równie długo jak ashwaganda. W celach medycznych stosuje się głównie korzeń żeń-szenia, który jest szczególnie bogaty w saponiny, aminokwasy, polisacharydy, witaminy B1, B2, E i C, a także w olejki eteryczne i ginsenozydy. Korzeń żeń-szenia wzmacnia układ odpornościowy, reguluje poziom cukru we krwi, poprawia funkcje poznawcze (koncentrację i zdolności umysłowe) oraz zwiększa energię i wytrzymałość. Wspiera także organizm w walce ze stresem. Ponadto żeń-szeń jest znanym afrodyzjakiem, który wspomaga libido oraz niweluje zaburzenia erekcji u mężczyzn.

Rhodiola

Z kolei rhodiola to po polsku różeniec górski (z łaciny Rhodiola rosea). Roślina ta uwielbia chłodniejsze rejony Europy i Azji, na przykład rejon Skandynawii i północnej Rosji. Rhodiola również jest bogata w witaminy- szczególnie B1, B2, B12, C, a także w związki zwane rozawinami i salidrozydami, które odpowiadają za większość prozdrowotnych właściwości rhodioli. Podobnie jak inne adaptogeny, rhodiola pomaga redukować stres, poprawia wydolność fizyczną i psychiczną, wzmacnia funkcje poznawcze (koncentrację i pamięć), poprawia nastrój, a także korzystnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy.

Cytryniec chiński

Cytryniec chiński (po łacinie Schisandra chinensis) to z kolei roślina znana głównie chińskiej medycynie ludowej, na co wskazuje jej nazwa. Właściwości prozdrowotne wykazują głównie jagody, które są dość osobliwe w smaku- wiele osób postrzega je jako słodkie, gorzkie, kwaśne i słone jednocześnie. Cytryniec chiński znany jest ze wspólnych dla większości adaptogenów właściwości, takich jak poprawa funkcji poznawczych, redukcja stresu i lęku, poprawa działania układu odpornościowego, oraz zwiększanie wydolności fizycznej i psychicznej. Ponadto, co go wyróżnia, działa hepatoprotekcyjnie, czyli ochronnie na komórki wątroby- stymuluje regenerację komórek wątroby i wspomaga detoksykację organizmu. Ponadto wspiera funkcje seksualne, podobnie jak korzeń żeń-szenia.

Gotu cola

Kolejną rośliną z Azji jest gotu cola, zwana wąkrotą azjatycką (Centella asiatica). Rośnie ona w południowo-wschodniej Azji i z tego powodu była szeroko stosowana w starożytnej medycynie chińskiej i indonezyjskiej. Ceniono  ją za właściwości poprawiające percepcję i zdolności poznawcze. Korzystnie wpływa na układ krążenia. Redukuje stres i stany lękowe, co nie może dziwić, ponieważ należy do najczęściej stosowanych adaptogenów. Co ją wyróżnia, to fakt, że działa przeciwzapalnie i stymuluje produkcję kolagenu, dzięki czemu stosowano ją w celu poprawienia elastyczności skóry. Właściwości przeciwzapalne sprawiły ponadto, że gotu cola była stosowana dawniej w celu leczenia trudno gojących się ran, owrzodzeń i oparzeń.

Maca

Ostatnim surowcem na naszej liście jest pochodząca z antypodów pieprzyca peruwiańska (Lepidium meyenii), której potoczna nazwa to maca. Zwana jest ona również peruwiańskim żeń-szeniem i pochodzi z rejonu peruwiańskich Andów. Wysoka zawartość węglowodanów, aminokwasów, nienasyconych kwasów tłuszczowych i antyoksydantów sprawia, że korzeń maca wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych. Poprawia ona pamięć i koncentrację, wzmacnia libido, reguluje poziom hormonów i cukru, niweluje stres i działa przeciwdepresyjnie. Ponadto znane jest też jej korzystny wpływ na stan kości w organizmie, co może być dobre dla kobiet po menopauzie, które są narażone na zmniejszenie mineralizacji kości.

Bibliografia:

D. Wróbe-Biedrawa, I. Podolak; Anti-Neuroinflammatory Effects of Adaptogens: Amini-Review; Molecules; 2024; 29 (4); 866

A. Marciniak, S. Nemeczek, K. Walczak, P. Walczak, K. Merkisz, J. Grzybowski, N. Grzywna, K. Jaskuła, W. Orłowski; Adaptogens - use, history and future. Late-onset Pompe disease - literature review and summary of current knowledge; Quality in Sport; 2023; 9 (1); 19-28

J. Gębalski, M. Małkowska, F. Graczyk, A. Słomka, E. Piskorska, D. Gawenda-Kempczyńska, A.  Kondrzycka-Dąda, A. Bogucka-Kocka, M. Strzemski, I. Sowa, M. Wójciak, S. Grzyb, K. Krolik, A.A. Ptaszyńska, D. Załuski; Phenolic Compounds and Antioxidant and Anti-Enzymatic Activities of Selected Adaptogenic Plants from South America, Asia, and Africa; Molecule; 2023 August; 10; 28 (16); 6004

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski