Choroba Alzheimera - tajemnice zaginionej pamięci

Choroba Alzheimera jest przykładem choroby otępiennej mózgu, która polega na stopniowym zaniku pamięci oraz innych czynności korowych jak orientacja, rozumienie, mowa czy liczenie. Szacuje się, że obecnie w Polsce żyje około 500 000 pacjentów z chorobami otępiennymi, w tym połowa z nich cierpi na chorobę Alzheimera. 21 września obchodzimy Światowy Dzień Walki z Chorobą Alzheimera, który ma na celu podniesienie ogólnej świadomości na temat tej choroby.

Czym jest choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera ma swoją nazwę od nazwiska Aloisa Alzheimera - lekarza, który jako pierwszy opisał objawy tej przypadłości w 1906 roku. Jest to choroba neurodegeneracyjna, czyli choroba układu nerwowego, w którym powoli postępuje degeneracja poszczególnych komórek nerwowych. Przyczyny choroby Alzheimera nie są do końca poznane, uznaje się, że może ich być wiele, a jedną z głównych jest nadmierne odkładanie się złogów beta-amyloidu i białka tau, a także negatywne oddziaływanie wolnych rodników tlenowych.

Głównym objawem Alzheimera jest otępienie pod postacią między innymi utraty pamięci czy zdolności uczenia się. Objawy te mogą być podobne do objawów demencji starczej dlatego bardzo ciężko jest w początkowym okresie prawidłowo zdiagnozować chorobę Alzheimera - najczęściej jest to możliwe dopiero w późniejszym stadium. Co to jest demencja? Jest to ogólne pogorszenie sprawności umysłowej - pamięci czy zmiana zachowania. Tymczasem choroba Alzhemera jest jedną z odmian demencji.

Jak zachowuje się człowiek chory na Alzheimera?

Choroba Alzheimera jest schorzeniem, które rozwija się stopniowo, bardzo powoli na przestrzeni wielu lat, dlatego tak trudno jest uchwycić pierwsze symptomy rozwijającej się choroby. Pierwsze objawy choroby Alzheimera mogą być bardzo niepozorne - na przykład drobne zaburzeń pamięci - jak kłopoty z odnajdywaniem rzeczy, odkładanie ich w miejsca, w których nie powinny być, trudności w wykonywaniu codziennych czynności czy zapominanie o niektórych wspomnieniach. Później zaburzenia pamięci stają się coraz większe i głębsze. Dochodzi do zaburzeń nastroju i zmian w zachowaniu (drażliwość, obojętność, apatia, brak dbałości o higienę). W kolejnym etapie pojawiają się zaburzenia pamięci długotrwałej, umiejętności czytania czy logicznego komunikowania się z innymi osobami, dezorientacji w czasie i przestrzeni. Ostatnim etapem choroby jest utrata funkcji ruchowych oraz zdolności samodzielnego przyjmowania pokarmów, co sprawia, że chory staje się przykuty do łóżka i całkowicie zależy od swojego opiekuna. Mogą pojawić się urojenia, majaczenie - chory nie poznaje członków bliskiej rodziny, miejsca, gdzie się znajduje oraz ma poczucie zagrożenia.

Ważne jest żeby dostrzegać te pierwsze symptomy, dzięki temu zwiększamy szanse na dłuższe i bardziej komfortowe życie pacjenta. Warto się wtedy udać do specjalisty jakimi są neuropsycholog, neurolog czy psychiatra. Na podstawie badań obrazowych mózgu (badanie tomograficzne czy rezonansem magnetycznym), wnikliwych obserwacji oraz szczegółowego wywiadu z pacjentem a także opiekunem pacjenta, są oni w stanie zdiagnozować chorobę nawet z 90% skutecznością.

Jak zdiagnozować chorobę Alzheimera?

Lekarz specjalista ma do dyspozycji szereg narzędzi, jak wspomniane już badania diagnostyczne obejmujące rezonans czy tomografię komputerową. Jednak wcześniej można posłużyć się jednym z testów na pierwsze objawy Alzheimera, takimi jak test MMSE (Mini Mental State Examination) czy Mini-ACE lub bardzo prostym testem TRZ (Test Rysowania Zegara). Wszystkie te testy są w formie ankiety, w której pacjent musi odpowiedzieć na podane pytania oraz wykonywać zadania graficzne i słowne. Test zegara z kolei wymaga od pacjenta narysowania na kartce papieru rysunku zegara z zaznaczoną na nim konkretną godziną.

Są to testy na objawy demencji - ewentualne problemy z ich wypełnieniem mogą świadczyć o wczesnych zaburzeniach funkcji mózgu oraz potrzebie dalszej i bardziej dogłębnej diagnostyki.

Leczenie Choroby Alzheimera

Gdy wystąpią wczesne objawy Alzheimera, a specjaliści zdiagnozują wystąpienie otępienia możliwe jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. Niestety aktualnie nie ma skutecznego lekarstwa na Alzheimera - wszystkie dostępne leki mogą jedynie spowolnić rozwój choroby dając tym samym szansę pacjentowi na dłuższe życie w komforcie. Zaliczymy do nich z pewnością donepezil, rywastygminę czy memantynę. Są to nie tylko leki na Alzheimera ale także na innego rodzaju choroby otępienne, gdyż pozytywnie wpływają na funkcje poznawcze pacjenta. Są one dostępne w formie tabletek a także bardzo wygodnych plastrów na skórę, stopniowo uwalniających substancję czynną.

Niektórzy pacjenci pytają czy Alzheimer jest dziedziczny? Niestety niektóre jego odmiany mogą mieć podłoże genetyczne, a w związku z tym jest większa szansa na zachorowanie gdy ktoś z rodziny zmaga się już z tą chorobą. Dotyczy to szczególnie choroby Alzheimera o wczesnym początku (przed 60 rokiem życia)

A co można zrobić by zapobiec rozwojowi choroby Alzheimera? W przypadku tej choroby, a także wszystkich innych chorób objawiających się demencją i otępieniem ważna jest dbałość o organ, którego te choroby dotyczą czyli o mózg. To właśnie ćwicząc mózg możemy skutecznie opóźnić wystąpienie objawów demencji. Poprzez ćwiczenie mózgu rozumie się wszystkie czynności, które go stymulują jak na przykład czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek czy sudoku, rozwiązywanie zagadek logicznych, przełamywanie rutynowych czynności, a także uczenie się nowych rzeczy, języków czy nabywanie nowych umiejętności. Warto także wprowadzić regularną aktywność fizyczną oraz dbać o prawidłowo zbilansowaną dietę.

Bibliografia:

• www.gov.pl; https://www.gov.pl/web/wsse-bydgoszcz/swiatowy-dzien-walki-z-choroba-alzheimera; [data dostępu 05.09.2023]
• A. Zabłocka; Choroba Alzheimera jako przykład schorzenia neurodegeneracyjnego; Postępy Hig Med Dosw.; 2006; 60; 209-216
• R. Młynarczyk, B. Bochon, A. Piontek, Ł. Kunert, J. Sobiś, P.W. Gorczyca; Choroba Alzheimera - nowe strategie leczenia; Psychiatria; 2016; 13; 4; 210-214
• B. Hausz-Piskorz, K. Buczkowski; Diagnostyka i leczenie choroby Alzheimera w warunkach praktyki lekarza rodzinnego; Forum Medycyny Rodzinnej; 2013; tom 7; nr 4; 198-207

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski