Infekcje pęcherza moczowego – jakie są przyczyny i możliwości terapeutyczne

Infekcje układu moczowego to dość wstydliwy ale i niestety powszechny problem. Dużo częściej dolegliwość ta dotyczy kobiet niż mężczyzn. jednak w tym drugim przypadku powikłania mogą być dużo groźniejsze. Jak diagnozować i co stosować na infekcje układu moczowego? Jak można im zapobiegać?

Objawy zapalenia układu moczowego?

Zakażenia układu moczowego, znane szerzej jako ZUM to jedna z najczęstszych infekcji bakteryjnych na świecie. Szacuje się, że problem dotyka rocznie nawet około 150 milionów ludzi na całym świecie. Głównym winowajcą ZUM są niektóre szczepy bakterii Escherichia coli, która normalnie bytuje w przewodzie pokarmowym człowieka, a dokładniej w okrężnicy (stąd nazwa – pałeczka okrężnicy). Jeśli jednak przedostanie się ona do cewki moczowej może wywołać groźne zakażenie. Innymi bakteriami wywołującymi zakażenia układu moczowego są Klebsiella, Proteus czy Enterococcus. Obecność bakterii w moczu to stan nazywany bakteriomoczem, który może , ale nie musi świadczyć o aktywnym zakażeniu. Kluczowe jest występowanie objawó zakażenia. W rzadkich przypadkach ZUM mogą wywoływać także grzyby lub wirusy, jednak najbardziej powszechne są infekcje bakteryjne.

Do najczęstszych objawów zapalenia pęcherza należą przede wszystkim:

• ból i ogólny dyskomfort w trakcie oddawania moczu
• częste oddawanie moczu – tak zwany częstomocz
• nagła potrzeba oddania moczu
• ból lub ucisk w dolnej części brzucha
• mętny, ciemny kolor moczu o silnym, nieprzyjemnym zapachu
• krew obecna w moczu

Na szczęście infekcje w większości przypadków nie są groźne i możemy je wyleczyć bez pomocy lekarza, przy pomocy ogólnodostępnych leków Możemy ponadto wprowadzić do naszego życia kilka czynności profilaktycznych, które sprawią, że ZUM nie będzie tak często powracał.

Jak pozbyć się nawracającego zapalenia pęcherza?

Tak jak w przypadku wielu chorób, tak i przy zapaleniu pęcherza moczowego możemy wdrożyć pewne czynności profilaktyczne, które pozwolą nam rzadziej cierpieć na to schorzenie. Należą do nich:

• prawidłowa higiena całego ciała a szczególnie okolic ujścia dróg moczowych i odbytu
• picie dużej ilości wody w celu utrzymania prawidłowej diurezy
• częste opróżnianie pęcherza moczowego – nie należy wstrzymywać się, gdy przychodzi potrzeba oddania moczu
• nie stosowanie tego samego ręcznika do wycierania odbytu jak i ujścia cewki moczowej
• dokładne mycie okolic narządów płciowych zarówno przed jak i po aktywności seksualnej
• właściwa antykoncepcja (antykoncepcja barierowa w przypadku ryzyka nadkażenia przez partnera)
• regularne stosowanie probiotyków lub preparatów z żurawiną

Jeśli jednak dojdzie do zakażenia układu moczowego i poczujemy jego przykre efekty to istnieje kilka produktów, które możemy kupić bez recepty w każdej aptece.

Co na nawracające infekcje układu moczowego?

Najlepszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem na zapalenie pęcherza moczowego jest kuracja antybiotykowa. Niestety wszystkie antybiotyki w Polsce są dostępne tylko na receptę – wszystkie poza jednym – furaginą. Zaliczamy ją do antybiotyków na zapalenie pęcherza moczowego choć tak naprawdę nie jest antybiotykiem a chemioterapeutykiem. Różnica jest niewielka (antybiotyk musi być pochodzenia naturalnego, a chemioterapeutyk jest w całości syntetyczny, tworzony sztucznie w laboratorium), jednak działanie jest takie samo i obejmuje zwalczanie bakterii wywołujących ZUM. Furagina jest środkiem bezpiecznym i skutecznym – warto go wybierać jako lek pierwszego rzutu w leczeniu infekcji dróg moczowych. Jeśli jednak po zastosowaniu furaginy objawy ZUM nie miną, warto wybrać się do lekarza po szerszą diagnostykę i skuteczniejsze leczenie.

Trzeba tylko zawsze pamiętać, aby antybiotyk na zapalenie pęcherza był skuteczny, to kuracja musi być pełna- to znaczy nie można jej przerywać w momencie jak tylko objawy miną. Zawsze trzeba zażyć wszystkie tabletki z opakowania – w innym przypadku narażamy się na ryzyko wyhodowania bakterii opornych na antybiotyki.

Warto też stosować preparaty zawierające żurawinę, która ma udowodnione działanie w przypadku zakażeń o lekkim i umiarkowanym nasileniu. Jak najbardziej można ją stosować profilaktycznie, gdy ktoś ma skłonność do zakażeń układu moczowego lub w trakcie infekcji. Ekstrakty z żurawiny są na ogół dobrze tolerowane i obarczone niewielkim ryzykiem działań niepożądanych. Powszechnie uważa się, że stosowanie żurawiny wraz z witaminą C zakwasza mocz, co uniemożliwia rozwój bakterii. Jednak w toku badań naukowych ustalono, że substancje aktywne zawarte w żurawinie zmniejszają również adhezję (czyli przyczepianie się) bakterii do nabłonka pęcherza moczowego.

Ciekawą opcją terapeutyczną wydają się również preparaty zawierające D-mannozę. Choć nie ma na razie zbyt wielu badań odnośnie skuteczności tego związku, jednak te, które istnieją napawają pewnym umiarkowanym optymizmem. Tutaj również zaletą jest wysoka tolerancja D-mannozy i niewielkie ryzyko działań niepożądanych. Jej mechanizm działania jest podobny jak w przypadku związków aktywnych pochodzących z żurawiny.

Kiedy powinniśmy udać się do lekarza z zakażeniem układu moczowego?

Jak było omówione wcześniej, łagodne i umiarkowane zakażenia układu moczowego jesteśmy często w stanie wyleczyć samodzielnie przy pomocy preparatów dostępnych bez recepty. Jednak trzeba też wiedzieć, w którym momencie udać się po bardziej profesjonalną poradę. Taką sytuacją będzie na pewno stwierdzenie krwi w moczu, co jest bardzo dobrze widoczne. Większą uwagę powinni zwracać również mężczyźni. Cewka moczowa kobiet jest znacznie krótsza niż u mężczyzn, co sprawia, że są one bardziej narażone na infekcje układu moczowego. Kobiety chorują od 4 do 6 razy częściej niż mężczyźni co jest właśnie spowodowane różnicami anatomicznymi. Z tego powodu panowie rzadziej chorują na ZUM, ale w ich przypadku zakażenie może być cięższe i bardziej powikłane- dlatego oni powinni się każdorazowo zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu w celu poszerzenia diagnostyki. Konsultacji lekarskiej zawsze wymaga ZUM przebiegające z objawami ogólnymi, jak gorączka, uczucie rozbicia, bóle okolicy lędźwiowej.

Kto szczególnie powinien uważać na ZUM?

Istnieje pewna grupa pacjentów, która może być szczególnie narażona na zakażenia układu moczowego a są to pacjenci z cukrzycą stosujący leki zwane flozynami. Inhibitory SGLT-2, inaczej flozyny, to leki stosowane w cukrzycy a ich mechanizm działania polega na zwiększeniu wydalania glukozy z organizmu poprzez nerki i dalej z moczem. Ujście cewki moczowej jest więc miejscem gdzie tego cukru może być więcej niż normalnie – a cukier właśnie jest idealną pożywką dla bakterii i grzybów. Dlatego też pacjenci stosujący flozyny (empagliflozyna, kanagliflozyna, dapagliflozyna) są bardziej narażeni na ZUM i oni tym bardziej powinni dbać o higienę miejsc intymnych.

Bibliografia:

• B. Zalewska-Piątek, R. Piątek, B. Krawczyk, M. Olszewski; Patomechanizm zakażeń dróg moczowych wywoływanych przez uropatogenne szczepy E. Coli; Postępy Hig Med Dosw; 2019; 73; 269-281
• K. Juszczak, P. Maciukiewicz; Zespół bolesnego pęcherza moczowego/śrómiąższowe zapalenie pęcherza moczowego; Przegląd Urologiczny; 2014; 3; 85
• Z. Żylicz, M. Krajnik; Sok z żurawin w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg moczowych u chorych terminalnych. Czy mamy wystarczające dowody aby wierzyć w jego skuteczność?; Polska Medycyna Paliatywna; 2002; tom 1; nr 2; 85-88

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski