Jak poprawić nawyki żywieniowe u seniorów?

Anoreksja wieku podeszłego – tym terminem określa się zmniejszenie masy ciała u osób starszych, która wiąże się na przykład z problemami układu trawiennego. Przyczyn takiego stanu może być wiele- warto je poznać, by zrozumieć, jak groźne może być to zjawisko oraz jak mu przeciwdziałać.

Jakie mogą być przyczyny braku apetytu u seniora?

Wbrew pozorom przyczyn braku apetytu u seniora jest całkiem dużo, z czego często nie zdajemy sobie sprawy. Ogólnie wiąże się to ze zmianami fizjologicznymi, które następują w procesie starzenia się organizmu. Można wyróżnić trzy grupy czynników, które wpływają na brak apetytu u seniorów. Są to:

Czynniki patologiczne

To wszystkie choroby, na które cierpi senior, a których w wieku podeszłym przecież nie brakuje. Są to różnego rodzaju choroby somatyczne, które mogą objawiać się zaburzeniami układu pokarmowego (biegunki, zaparcia, refluks, wzdęcia, nudności, wymioty itd.), a także efekty przebytych operacji, chroniczny ból, który mocno osłabia apetyt, przewlekłe stany zapalne. Do tego często dochodzą choroby z kręgu psychiatrii, takie jak apatia, otępienie, depresja, zaburzenia nastroju. Trzeba także pamiętać, że wiele leków posiada działania niepożądane powodujące jadłowstręt u seniora. Warto zwrócić na to uwagę, gdyż im większą ilość leków spożywa osoba starsza, tym częstsze i cięższe będą efekty uboczne. Uważać trzeba szczególnie na leki spowalniające perystaltykę, digoksynę, leki nasenne, czy leki antycholinergiczne. Ponadto brak apetytu u seniora może być wywołany przez niepełne uzębienie oraz schorzenia jamy ustnej, co może wydawać się trywialne z punktu widzenia osoby młodej, ale jest całkiem poważnym problemem w wieku podeszłym.

Czynniki fizjologiczne

Do czynników tych należą wszystkie zmiany fizjologiczne zachodzące w starzejącym się organizmie. Dużą rolę odgrywa tu zmiana w wydzielaniu hormonów regulujących procesy trawienne i odpowiadające za uczucie sytości. Ponadto osobom starszym pogarsza się znacznie zmysł węchu i smaku- tak ważny dla odczuwania przyjemności z jedzenia. W układzie pokarmowym seniora także następują zmiany, które powodują m.in. opóźnione opróżnianie żołądka, czy zmniejszenie przemiany materii.

Czynniki środowiskowe

To jest ta część przyczyn, o których myśli się bardzo rzadko szukając powodów słabego apetytu u seniorów, a które również są bardzo istotne. Bieda, samotność czy izolacja społeczna zniechęca ludzi starszych do wszelkich aktywności, w tym do dbania o zdrową i zróżnicowaną dietę. Również zaniedbania ze strony opiekunów są istotne, gdyż to oni często muszą pamiętać o regularnych posiłkach swoich podopiecznych.

Czym może grozić utrata apetytu?

Zmniejszenie łaknienia w wieku podeszłym może wynikać z określonej jednostki chorobowej, ale może być również przyczyną innych dolegliwości. Najczęstszymi powikłaniami, które towarzyszą seniorom jest sarkopenia (utrata masy mięśni szkieletowych łącznie z ich funkcjonalnością) oraz zespół kruchości (inaczej zespół słabości lub zespół wyczerpania rezerw czemu towarzyszy upośledzenie funkcji wielu narządów). W konsekwencji tych dwóch zespołów geriatrycznych następuje wzrost zarówno chorobowości jak i śmiertelności wśród seniorów.

Co można zrobić by poprawić apetyt u starszej osoby

Czy trzeba od razu stosować leki na apetyt dla seniorów? Na samym początku warto jest poświęcić trochę czasu, by poznać przyczyny jadłowstrętu. Jednymi z najważniejszych przyczyn utraty apetytu są choroby towarzyszące seniorom oraz liczne leki, które są w ich konsekwencji przyjmowane. To właśnie wielolekowość lub inaczej polipragmazja może być jedną z głównych przyczyn utraty apetytu. Warto zawsze kontrolować leki i suplementy przyjmowane przez seniora- można się w tym celu zawsze skonsultować z lekarzem geriatrą lub farmaceutą, którzy mogą dokonać profesjonalnego przeglądu lekowego.

Ponadto można wprowadzić pewne zmiany w jadłospisie- tak by potrawy były bardziej aromatyczne i smaczniejsze. Jednakże trzeba też pamiętać, że dieta seniora powinna być odpowiednio zmodyfikowana pod jego potrzeby oraz możliwości organizmu. Powinno się używać mało soli, a posiłki powinny być lekkostrawne. Warto także zmodyfikować styl jedzenia- przygotować więcej, ale za to mniejszych porcji. Żołądek seniora opróżnia się wolniej i dlatego nie powinno się go obciążać dużą ilością pokarmu naraz. Do tego konieczne jest utrzymanie prawidłowego stanu nawodnienia organizmu, szczególnie latem, gdy występują niebezpieczne upały.

Jakie leki i suplementy poprawiają apetyt?

Do typowych syropów na apetyt dla seniora zaliczamy przede wszystkim te zawierające octan megestrolu. Jednak jest on dostępny tylko na receptę i tylko w niektórych chorobach, jak leczenie anoreksji wynikającej z choroby nowotworowej.

Aktualnie ciężko jest znaleźć jakieś tabletki na apetyt, które byłyby dostępne bez recepty i wykazywały zadowalającą skuteczność. Można za to zwrócić uwagę na niektóre zioła, które mogą zadziałać na apetyt dla seniora, takie jak:

• imbir
• mniszek lekarski
• korzeń goryczki
• koper włoski
• cynamon

Nie można niestety oczekiwać po nich dużej skuteczności, ale zawsze warto włączyć je do jadłospisu seniora.

Skuteczne za to mogą być odżywki proteinowe, które mogą być przyjmowane w postaci płynów gotowych do picia lub w formie proszku dodawanego do potraw i napojów. Jak było wcześniej wspomniane, zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do sarkopenii, czyli utraty masy mięśniowej. Żeby temu skutecznie zapobiegać posiłki seniora muszą być jednocześnie lekkostrawne jak i wysokobiałkowe. I właśnie o dodatkowe białko lub inaczej proteiny powinny być wzbogacone główne posiłki seniora- dzięki nim uzyskujemy pełnowartościowy posiłek w objętości akceptowanej i tolerowanej przez osobę starszą. Na rynku istnieje szereg preparatów dedykowanych osobom starszym i narażonym na niedożywienie- możliwy jest wybór smaku, konsystencji oraz postaci preparatu, adekwatnie do aktualnych potrzeb.

Bibliografia:

• E. Wernio, J.A. Dardzińska, S. Małgorzewicz; Anoreksja wieku podeszłego- epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne; Geriatria; 2016; 10; 32-38
• K. Suszyńska, E. Sobolewska, T. Kulik, A. Pacian; Problemy medyczne, pedagogiczne i społeczne funkcjonowania osób z zaburzeniami odżywiania; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu; 2014; Tom 20; Nr 3; 235-240
• L. Piejko, A. Nawrat-Szołtysik; Zespół kruchości – wyzwanie w starzejącym się społeczeństwie; Hygeia Public Health; 2016; 51 (4); 329-334

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski