Kontuzje i urazy - jak szybko i skutecznie opanować ostry ból?

Wypadki mogą nam się przytrafić zawsze i wszędzie. Najczęściej nie jesteśmy do nich w żaden sposób przygotowani jednak warto to zmienić i nauczyć się chociażby jak postępować w razie małego czy dużego urazu. Generalna zasada odnośnie leczenia drobnych i średnich kontuzji brzmi by zawsze reagować szybko – co więc warto mieć i co stosować by szybko opanować ostry ból?

Pierwsze postępowanie w przypadku kontuzji i urazów

W przypadku wystąpienia jakiegokolwiek urazu, stłuczenia, zranienia czy kontuzji jedną z kluczowych rzeczy jest szybkość z jaką zareagujemy. Wszystko jest oczywiście uzależnione również od rozmiaru urazu – w przypadku poważnych kontuzji przebiegających z ciężkim krwawieniem czy złamaniem konieczne jest zawsze wezwanie pogotowia ratowniczego. Jednak w razie mniejszych kontuzji jesteśmy w stanie w większości poradzić sobie sami – trzeba tylko wiedzieć jak i od czego zacząć.
W przypadku wystąpienia krwawienia zawsze należy najpierw zatamować wypływającą krew, a następnie należy ocenić ilość i nasilenie tego krwawienia. Krew tamujemy zawsze przy pomocy jałowego kompresu, który trzeba regularnie zmieniać i owijamy go bandażem lub przyklejamy przy pomocy plastra na rolce bez opatrunku. W przypadku ran ciętych, które nie wymagają szycia można zastosować opatrunki w postaci pasków do zamykania ran. Opatrunki takie zbliżają uszkodzone końce skóry do siebie ułatwiając im zabliźnienie (zastępują niejako szwy chirurgiczne). Trzeba pamiętać by na skaleczenia nie używać waty – takie postępowanie było popularne kilkadziesiąt lat temu z uwagi na brak dobrych, jałowych opatrunków włókninowych ale jest niewskazane gdyż małe kosmyki waty mogą przyczepiać się do rany i ją dodatkowo podrażniać.
Jeśli dojdzie do oparzenia nieznacznej powierzchni skóry należy jak najszybciej i jak najdłużej schładzać oparzoną powierzchnię chłodną wodą (nie może to być zbyt zimna woda ani lód!). Następnie można zastosować specjalne opatrunki hydrożelowe, które utrzymują wilgotne i chłodne środowisko w miejscu oparzenia zapewniając optymalne warunki do gojenia. Trzeba pamiętać, że zawsze jeśli poparzeniu ulegnie małe dziecko to powinno się wybrać do lekarza w celu oceny stopnia poparzenia – dodatkowo silne i rozległe oparzenia mogą powodować odwodnienie co jest bardzo niebezpieczne dla małych dzieci.

Jak radzić sobie z kontuzjami sportowymi?

Gdy dojdzie do kontuzji typowo sportowej na przykład zwichnięcie, skręcenie stawu czy naciągnięcie mięśnia – tutaj również w pierwszym punkcie należy schłodzić miejsce kontuzji. Podobnie jak przy oparzeniach należy schładzać miejsce kontuzji jak najdłużej (najlepiej około 20 min) ale nie stosować bardzo zimnego lodu tylko chłodną wodę lub lód owinięty na przykład w bawełnianą chusteczkę. Dobrym rozwiązaniem są tak zwane kompresy żelowe ciepło-zimno, które są wielokrotnego użytku. Wystarczy je schłodzić w lodówce lub zamrażarce i przyłożyć  po czym opatrunki te oddają zimno przez dłuższy czas (potem trzeba je ponownie schłodzić).

Dobrym środkiem do stosowania na obrzęki są preparaty zawierające octanowinian glinu. Środek ten stosuje się w stłuczeniach oraz obrzękach pourazowych i spowodowanych oparzeniami 1°. Można go stosować w formie żelu (warto przechowywać taki żel w lodówce by zadziałał jako dodatkowy czynnik chłodzący) lub w formie tabletek do przygotowywania zawiesiny stosowanej do okładów.

Innym rodzajem preparatów, które można zastosować w przypadku kontuzji są NLPZy (niesteroidowe leki przeciwzapalne) stosowane zewnętrznie i wewnętrznie. Substancje te można przyjmować przez dłuższy czas (szczególnie te do użytku zewnętrznego) – będą działały przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przede wszystkim przeciwbólowo. W przypadku środków do stosowania zewnętrznego mamy do wyboru przede wszystkim naproksen, ibuprofen, diklofenak czy  etofenamat. Zaletą tych leków jest fakt, że są bardzo bezpieczne dla organizmu- z poważniejszych działań ubocznych mogą wystąpić głównie odczyny alergiczne.

Dodatkowo można zastosować NLPZy w formie doustnej, które nie działają miejscowo tylko  ogólnoustrojowo ale za to silniej redukują ból. Tutaj mamy także większe pole manewru gdyż możemy zastosować, oprócz wymienionych w poprzednim akapicie, także ketoprofen, meloksikam czy paracetamol. Trzeba tylko pamiętać by stosować dodatkową osłonę na żołądek w postaci preparatów z inhibitorami pompy protonowej jeśli chcemy używać leków NLPZ przez dłuższy czas. W przypadku kontuzji stawów, na przykład kolan czy łokci- szczególnie polecany jest meloksikam. To silny lek przeciwbólowy i przeciwzapalny, który bardziej niż inne NLPZ-y przenika do płynu stawowego- dzięki temu wywiera tam mocniejsze działanie niż inne tego typu leki.

W przypadku kontuzji mięśniowych nie przebiegających ze stanem zapalnym można zastosować także maści lub plastry rozgrzewające. Środki te zawierają olejki eteryczne i inne silne ekstrakty ziołowe, które wywołują rozszerzenie naczyń krwionośnych i miejscowe przekrwienie redukując ból i stan zapalny. Warto również sięgnąć po preparaty z żywokostem czy kasztanowcem, które również są bardzo polecane w przypadku obrzęków, siniaków czy lekkich kontuzji.   

Bibliografia:

• A. Robak, M. Pencuła; Charakterystyka uszkodzeń kończyn dolnych u biegaczy oraz przebieg i wyniki rehabilitacji; Zeszyty Naukowe WSSP; Tom 17; 2013; 25-47
• M. Zaremba, A. Staniszewska, M. Niewada; Niesteroidowe leki przeciwzapalne- fakty, mity i kontrowersje dotyczące ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ryzyka powikłań ze strony układu pokarmowego; Choroby Serca i Naczyń; 2012; tom 9; nr 3; 119-136
• J. W. L. Davies; Prompt cooling of the burned area: a review of benefits and the effector mechanisms; Burns; 1982; 9; 1-6

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski