Menopauza i andropauza - co warto o nich wiedzieć?

Okres starzenia się jest naturalnym etapem życia każdego organizmu - dotyczy to także człowieka. Tak zwane przekwitanie to czas, w którym następuje zmniejszenie ilości wydzielanych hormonów, co skutkuje wieloma, nie do końca przyjemnymi objawami. U kobiet okres ten nazywa się menopauzą, a u mężczyzn andropauzą. 18 października obchodzony jest Światowy Dzień Menopauzy i Andropauzy a stworzono go z myślą o tym, by zwiększyć ogólną świadomość na temat tego zjawiska.

Czym jest menopauza a czym andropauza?

Co to jest menopauza? Menopauza oznacza zakończenie czynności jajników i występowania miesiączki, co związane jest z dużym spadkiem hormonów płciowych czyli głównie estrogenów. Oznacza to, że kobieta, która przeszła menopauzę nie może już naturalnie zajść w ciążę. W jakim wieku menopauza może się pojawić? Zazwyczaj jest to pomiędzy 45 a 55 rokiem życia aczkolwiek jest to indywidualna cecha każdej kobiety. Wiadomo, że na wystąpienie menopauzy ma wpływ wiele czynników genetycznych i środowiskowych (na przykład liczba ciąż, stosowanie doustnych leków hormonalnych, styl życia, aktywność fizyczna, czy stosowanie używek). Czasami może dojść do przedwczesnej menopauzy, przed ukończeniem 40 roku życia, co nie jest korzystne, gdyż może dojść do pojawienia się wielu dolegliwości i chorób o czym będzie w kolejnym akapicie.

Andropauza z kolei jest analogicznym okresem występującym u mężczyzn, który również związany jest ze spadkiem stężenia wielu hormonów płciowych- głównie testosteronu. Andropauza może więc być kolokwialnie nazywana męską menopauzą. Przekwitanie u mężczyzn zaczyna się jednak nieco wcześniej niż u kobiet (wiek andropauzy to okolice 40 – 50 roku życia mężczyzny). Szacuje się, że andropauza występuje u ponad 50% mężczyzn po 55 roku życia. Pojęcie andropauzy jest stosunkowo rzadko używane, a jedną z tego przyczyn jest pewien wstyd wśród mężczyzn, którzy nie mówią o swoich problemach, zwłaszcza w sferze męskości czy seksualności. Dlatego tak ważne są takie akcje uświadamiające o problemach towarzyszących andropauzie.

Objawy menopauzy i andropauzy.

Jakie są najczęstsze objawy menopauzy? Trzeba pamiętać o tym, że proces ten jest bardzo specyficzny - zależy od wielu różnych czynników a jego przebieg u każdej kobiety wygląda inaczej. Pierwsze objawy menopauzy mogą wystąpić tak naprawdę jeszcze przed właściwym przekwitaniem. Dochodzi wtedy do coraz bardziej nieregularnych miesiączek, a także są one inne niż zazwyczaj (na przykład bardziej obfite lub skąpe). Zdarzać się mogą także uderzenia gorąca, zmiany nastroju, trudności ze snem, czy suchość pochwy. Tymczasem sama menopauza to całkowite ustanie cyklów menstruacyjnych. Według klasycznej definicji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), menopauza to ostatnia miesiączka, po której następuje 12-miesięczna przerwa w krwawieniach, która nie jest spowodowana żadną ingerencją chirurgiczną, leczeniem farmakologicznym, radiologicznym, ciążą czy karmieniem piersią.

Sytuacja, gdy pierwsze objawy menopauzy wystąpią przed 40 rokiem życia, może być bardzo niebezpieczna dla kobiety. Tak wczesne zmniejszenie stężenia hormonów płciowych może nieść negatywne skutki w postaci zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia (zatory, wylewy i zawały), czy problemów z układem kostnym (osteoporoza). Gospodarka węglowodanowo-lipidowa ulega zaburzeniu, a także zwiększa się szansa na zaistnienie chorób neurodegeneracyjnych jak choroba Alzheimera. Choć wcześniejsze wystąpienie menopauzy zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, to jednak ochronny wpływ estrogenów jest dla organizmu kobiety ważniejszy by zachować ją w dobrym zdrowiu. Dlatego ważne jest by w przypadku wystąpienia przedwczesnej menopauzy odwiedzić lekarza ginekologa by ustalić dalszy schemat postępowania.

Z kolei menopauza u mężczyzn, czyli właściwie andropauza, objawia się nieco inaczej. Przede wszystkim zjawisko to zachodzi nieco wcześniej niż u kobiet, bo około 40 roku życia. Jednak nie dochodzi tutaj do całkowitego zahamowania czynności rozrodczych jak u kobiet, a jedynie do pewnego spadku stężenia męskich hormonów płciowych (dlatego też pojęcie andropauza nie jest do końca trafne). Podobnie jak u kobiet, przekwitanie u mężczyzn może przebiegać różnie, w zależności od danego organizmu. Poza obniżeniem poziomu testosteronu dochodzi także do spadku stężenia dihydrotestosteronu, hormonu wzrostu oraz melatoniny. Na częstość występowania andropauzy ma wpływ wiele czynników takich jak ogólny stan zdrowia, stosowanie używek, stosowane leki, przebyte choroby, styl życia czy dieta.

Do najczęstszych objawów andropauzy u mężczyzn należą spadek masy i siły mięśniowej, zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej, zmniejszenie gęstości tkanki kostnej, a także otyłość (szczególnie w okolicy brzusznej). Ponadto zaburzenia gospodarki hormonalnej mogą prowadzić do pogorszenia nastroju, zaburzeń lękowych, stanów depresyjnych oraz do zaniżonej samooceny. Dlatego w czasie andropauzy zachowanie mężczyzny może ulec dużej zmianie - warto wtedy sięgnąć po pomoc specjalisty.

Jak sobie radzić z przekwitaniem?

Zarówno menopauza jak i andropauza nie są stanami chorobowymi i nie ma potrzeby ich leczyć, jednak niekiedy ich objawy mogą być nieco uciążliwe. Warto wtedy wiedzieć jak sobie z nimi radzić. W aptece otrzymamy suplementy diety i leki na menopauzę bez recepty, które mogą pomóc w ograniczeniu takich dolegliwości jak uderzenia gorąca, wahania nastroju czy nadmierne pocenie się. Większość tabletek na menopauzę zawiera substancje pochodzenia roślinnego takie jak izoflawony sojowe (genisteinę i daidzeinę), wyciągi z koniczyny czerwonej, czy pluskwicy groniastej. W poważniejszych dolegliwościach konieczne będzie skontaktowanie się z lekarzem ginekologiem, który na podstawie stanu zdrowia i odpowiednich badań będzie mógł wdrożyć leczenie farmakologiczne dostępne tylko na receptę, jak hormonalna terapia zastępcza.

Męskie przekwitanie często przebiega znacznie łagodniej niż menopauza u kobiet, jednak i tutaj objawy mogą być uporczywe. Głównym z nich jest spadek libido w następstwie zmniejszenia stężenia testosteronu. W przypadku gdy w parze z tym idą kłopoty z erekcją można się posiłkować lekami zawierającymi sildenafil lub tadalafil. Jeśli spadek hormonów płciowych jest tak duży że pojawiają się objawy ubytkowe, na przykładek spadek masy i siły mięśniowej, osłabienie, zaburzenia nastroju czy zaburzenia metaboliczne, konieczne może być również leczenie substytucyjne preparatami testosteronu. Warto wtedy odwiedzić lekarza specjalistę androloga, który będzie mógł wdrożyć optymalną formę terapii - testosteron dostępny jest w kilku postaciach do wygodnego stosowania.

Bibliografia:

• K. Walaszek, B. Tomala, I. Kowalska, A. Rej-Kietla; Andropauza i proces starzenia się a jakość życia mężczyzn po 50. roku życia; Forum Medycyny Rodzinnej; 2017; tom 17; nr 5; 209-215
• B. Rumianowski, A. Brodowska, B. Karakiewicz, E. Grochans, K. Ryterska, M. Leszczyńska; Czynniki środowiskowe wpływające na wiek wystąpienia naturalnej menopauzy u kobiet; Przegląd menopauzalny; 2012; 5; 412-416
• T. Pertyński, G. Stachowiak; Menopauza – fakty i kontrowersje; Endokrynologia Polska; Tom 57; Numer 5; 2006; 525-531

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski