Międzynarodowy Dzień Świadomości Jąkania – czym ono jest i jakie są jego przyczyny?

22 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Świadomości Jąkania. Jak szacuje WHO – żyje z nim około 70 milionów ludzi na całym ziemskim globie. Chociaż większości osób zdarza się czasem zająknąć albo zaciąć na jakimś słowie, jednorazowa sytuacja tego rodzaju nie musi być wcale oznaczać rozwoju zaburzenia płynności mowy. Jeśli jednak zaczyna się ona powtarzać, a do tego powoduje stres podczas rozmów lub lęk przed wypowiadaniem się, można przypuszczać, że to właśnie początki jąkania. Jakie są jego rodzaje oraz przyczyny i jak pomóc osobie jąkającej się podczas rozmowy?

Jakie rodzaje jąkania da się wyróżnić?

Najważniejszy jest podział na jąkanie:

• rozwojowe – pojawiające się między 3. a 5. rokiem życia, czyli okresie kształtowania się mowy i umiejętności składania wypowiedzi, zanikające z czasem w wyniku poprawy zasobu słownictwa oraz płynności językowej,
• nabywane na różnych etapach życia (najczęściej w wieku wczesnoszkolnym, rzadziej nastoletnim lub dorosłym) – nie przechodzi samoistnie, ale da się je wyleczyć.

Dodatkowo ze względu na rodzaj skurczów aparatu mowy, oddechowego i fonacyjnego, wyróżnia się jąkanie:

• kloniczne – powodujące powtarzanie określonych dźwięków (np. zgłosek),
• toniczne – objawiające się zacinaniem się na literze lub słowie bądź tzw. blokami w trakcie mówienia,
• kloniczno-toniczne – występujące, gdy pojawiają się zarówno skurcze kloniczne, jak i toniczne.

Ponadto ze względu na stopień nasilenia objawów jąkanie klasyfikowane jest jako łagodne, umiarkowane, znaczne albo głębokie.

Przyczyny jąkania u dzieci i dorosłych

Najczęściej jąkanie powoduje kombinacja kilku różnych czynników o podłożu behawioralnym, lingwistycznym, biologicznym, a także psychologicznym. Z tego powodu podczas terapii tego zaburzenia, przypadek każdej osoby należy rozpatrywać indywidualnie. Co ciekawe, występuje ono częściej i zwykle przybiera cięższą postać u mężczyzn niż kobiet, ale do tej pory nie udało się wskazać jednoznacznych przyczyn tego zjawiska.

Jak pomóc osobie jąkającej się podczas rozmowy?

Podczas rozmowy z osobą jąkającą się należy:

• mówić spokojnie i bez wywierania presji na jak najszybszą odpowiedź z drugiej strony,
• nie dokańczać słów lub zdań za rozmówcę, tylko poczekać cierpliwie na koniec wypowiedzi,
• słuchać uważnie, nie przerywając wypowiedzi w połowie, nawet jeśli znalazł się w niej jakiś błąd językowy.

Warto też spróbować dostosować własny język do wieku i stanu wiedzy rozmówcy (np. nie używać zbyt długich zdań czy skomplikowanych wyrażeń w rozmowie z nowym pracownikiem firmy, który nie zna jeszcze branżowego żargonu).

Międzynarodowy Dzień Świadomości Jąkania obchodzi się raz w roku, ale wiele osób latam żyje z jąkaniem. Takie zaburzenie płynności mowy da się wyleczyć, jednak to czasochłonny proces. Dlatego nie należy śmiać się z osób jąkających się czy próbować na siłę im pomagać – zamiast tego warto je wysłuchać i wspierać.