Nadciśnienie tętnicze nie boli

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia ilość zdiagnozowanych przypadków nadciśnienia tętniczego na całym świecie wzrosła z prawie 600 milionów w 1975 roku do około 1,15 miliardów w roku 2015. Te statystyki dobitnie pokazują, czemu walka z nadciśnieniem jest tak istotna dla światowego systemu opieki zdrowotnej. Z tej okazji 17 maja został ustanowiony Światowy Dzień Nadciśnienia Tętniczego.

Ciśnienie tętnicze krwi

Czym jest ciśnienie tętnicze? Jest to siła nacisku, jaką wywiera krew na ścianki naczyń tętniczych. Najprościej można to porównać do ciśnienia wody w rurach hydraulicznych - jeśli jest zbyt duże, może uszkodzić rury. Tak samo jest z krwią i naczyniami krwionośnymi. Jeśli ciśnienie krwi jest zbyt duże, może doprowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych lub narządów, przez które ta krew przepływa. Z kolei zbyt niskie ciśnienie tętnicze może sprawić, że do tych samych organów krew będzie dopływała w zbyt małej ilości, powodując tym samym groźne niedokrwienie.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi

Nie ma jednej, prawidłowej wartości ciśnienia tętniczego krwi. Szczególnie że ta wartość nie jest stała w czasie, tylko zmienia się wraz z każdym uderzeniem serca, które wyrzuca pewną objętość krwi do sieci naczyń krwionośnych.

Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologii Europejskiego Towarzystwa Hipertensjologii prawidłowe ciśnienie krwi powinno wynosić mniej niż 140 mmHg (milimetrów słupa rtęci) na 90 mmHg, gdzie pierwsza wartość to oczywiście ciśnienie skurczowe, a druga to ciśnienie rozkurczowe. Jest to górna granica normy nazywana wysokim, prawidłowym ciśnieniem krwi. Optymalne jest jednak utrzymywanie ciśnienia na poziomie około 120 na 80 mmHg. Jednak nie jest to jednolity standard dla wszystkich. Na przykład u seniorów tolerowane wartości ciśnienie krwi to nie więcej niż 160/90 mmHg. Z kolei w cukrzycy zaleca się utrzymywanie niższych wartości ciśnienia tętniczego.

Co to nadciśnienie tętnicze? Jest to stan, w którym ciśnienie tętnicze krwi jest stale podwyższone i wynosi ponad 140/90 mmHg. Wyróżnia się trzy stopnie podwyższonego ciśnienia krwi:

• Nadciśnienie tętnicze 1 stopnia (140-159 / 90-99 mmHg)
• Nadciśnienie tętnicze 2 stopnia (160-179 / 100-109 mmHg)
• Nadciśnienie tętnicze 3 stopnia (powyżej 180 / powyżej 110 mmHg)

Epidemiologia

Aktualnie około 20% kobiet i 24% mężczyzn w dorosłym wieku ma problemy z prawidłowym ciśnieniem krwi. W Polsce te statystyki są jeszcze gorsze. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia w naszym kraju żyje około 10 milionów osób ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym. To prawie co trzeci z nas. Jest to związane z faktem, że Polska należy do krajów uprzemysłowionych, a co za tym idzie, styl życia polskiego społeczeństwa sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, jak i innych chorób określanych jako cywilizacyjne. Już teraz można mówić o epidemii nadciśnienia tętniczego krwi, a według szacunków naukowców, bez zwiększenia świadomości na temat tej choroby i jej skutków ilość przypadków będzie tylko rosnąć.

Przyczyny

Możemy rozróżnić dwa zasadnicze typy nadciśnienia:

• nadciśnienie pierwotne lub inaczej nadciśnienie samoistne
• nadciśnienie wtórne

To pierwsze rozwija się bez widocznej przyczyny. Nie ma żadnej znanej choroby czy dysfunkcji, które mogłoby uzasadnić dlaczego pacjent zachorował na nadciśnienie. W przypadku nadciśnienia wtórnego znana jest przyczyna lub szereg przyczyn, które prowadzą ostatecznie do tej choroby.

Główne przyczyny nadciśnienia tętniczego to:

• uwarunkowania genetyczne
• stres
• wiek
• choroby współistniejące
• zanieczyszczenie środowiska

Na oddzielny podpunkt dotyczący przyczyn nadciśnienia zasługuje również nieodpowiedni styl życia. Zła dieta, szczególnie bogata w żywność wysoko przetworzoną, smażoną na głębokim tłuszczu i zawierająca mało warzyw i owoców może spowodować wystąpienie nadciśnienia w przyszłości. Gdy dodamy do tego brak aktywności fizycznej, a co za tym idzie, otyłość czy nadwagę oraz stosowanie używek jak kawa, alkohol czy papierosy, można być niemal pewnym co do zachorowania na nadciśnienie tętnicze. Ostatnim, ważnym punktem jest również nadmierne spożywanie soli kuchennej - jest to jeden z największych czynników ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego.

Objawy

Nadciśnienie tętnicze nazywane jest cichym zabójcą, gdyż przez wiele miesięcy, a nawet lat, może nie dawać żadnych objawów, lub mogą być one minimalne. Nie oznacza to jednak, że już wtedy to niewielkie jeszcze nadciśnienie nie jest szkodliwe dla organizmu. Do typowych objawów nadciśnienia tętniczego należy:

• bóle i zawroty głowy
• problemy z oddychaniem, szybkie męczenie się
• szumy uszne
• problemy ze wzrokiem
• problemy ze snem

Syndrom białego fartucha

Syndrom białego fartucha oznacza zjawisko, w którym ciśnienie krwi pacjenta mierzone w gabinecie lekarskim jest wyższe niż w warunkach domowych. Oznacza to, że pacjent może doświadczać podwyższonego ciśnienia krwi tylko w obecności personelu medycznego (np. lekarza lub pielęgniarki), co może wynikać z nerwowości lub stresu związanego z wizytą lekarską. Taka sytuacja może doprowadzić do nieprawidłowo zdiagnozowanego nadciśnienia tętniczego, dlatego warto raz na jakiś czas mierzyć swoje ciśnienie w domu, bez obecności żadnych zewnętrznych czynników stresogennych.

Leczenie

Jak wygląda leczenie nadciśnienia tętniczego? Na początku trzeba jasno powiedzieć, że jest to choroba w większości przypadków nieuleczalna i trzeba liczyć się z tym, że tabletki na nadciśnienie trzeba będzie zażywać do końca życia. Na szczęście w wielu przypadkach z dobrze kontrolowanym ciśnieniem można przeżyć wiele lat. Lekarze mają wiele różnych schematów jak leczyć nadciśnienie tętnicze krwi. Leków na tę chorobę jest kilkadziesiąt i to, jaki schemat leczenia zostanie wybrany, zależy od indywidualnych predyspozycji pacjenta, jego stanu zdrowia, reakcji na leki, a także przede wszystkim chorób współistniejących.

Profilaktyka nadciśnienia tętniczego

Głównym sposobem zapobiegania w nadciśnieniu tętniczym jest zmiana stylu życia. Wprowadzenie minimalnej chociaż aktywności fizycznej jest niezwykle istotne. W przypadku osób otyłych zrzucenie nadmiarowych kilogramów jest równie ważne. Dieta w nadciśnieniu tętniczym odgrywa istotną rolę - szczególnie należy zrezygnować lub zmniejszyć ilość spożywanej soli kuchennej, lub zastąpić ją innymi przyprawami.

Skutki nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze nie boli, a przez pierwsze miesiące nie daje także żadnych wyraźnych objawów. Jednak nieleczone nadciśnienie może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji takich jak udary mózgu, zawały serca, uszkodzenie oczu i kłębuszków nerkowych, niewydolności nerek i serca oraz opuchnięcia kończyn.

Ciśnienie tętnicze powinno być stale monitorowane i kontrolowane - szczególnie powinny to robić osoby z grupy ryzyka. Można je łatwo mierzyć samemu w domu przy pomocy zwykłego ciśnieniomierza. Warto kupować atestowane produkty, które nie tylko mierzą ciśnienie tętnicze, ale także puls oraz posiadają alarm ostrzegający w przypadku wystąpienia arytmii (to powinno być szczególnie ważne dla seniorów i osób z problemami kardiologicznymi). By najlepiej zadbać o prawidłowe ciśnienie krwi, warto porozmawiać ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu lub zaufanym farmaceutą.

Bibliografia:

• W. Bryl, M. Springer; Leczenie nadciśnienia w praktyce lekarza POZ w świetle aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego; Lekarz POZ; 2017; 5; 331-337
• A. Baszczuk, Z. Kopczyński, K. Musialik; Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego na świecie i w Polsce; Forum Zaburzeń Metabolicznych; 2014; tom 5; nr 4; 141-147
• A. Tykarski, A. Mastalerz-Migas i inni; REkoMEndace DIAgnostyki i Leczenia Nadciśnienia Tętniczego u pacjentów 65+ dla lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej - REMEDIA NT 65+ POZ; Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce; 2018; Tom 4; nr 2; 143-151
• M. Wojciechowska, E. Izdebska; Profilaktyka nadciśnienia tętniczego; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu; 2014; Tom 20; Nr 4; 370-373

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski