Nagroda Nobla – najważniejsze wyróżnienie świata

Nagroda Nobla to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień przyznawanych przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jakie można otrzymać m.in. w dziedzinie nauki, literatury oraz za działalność na rzecz pokoju. To symbol wybitnych osiągnięć i uznania dla ludzi, którzy wnieśli wyjątkowy wkład w rozwój ludzkości. Wyróżnienie to przyznawane jest od początku XX wieku najbardziej zasłużonym i najwybitniejszym pisarzem, politykom, chemikom, fizykom, ale również osobom działającym na rzecz pokoju na świecie. Skąd się wzięła ta nagroda, jakie nazwiska znalazły się przez ostatnie ponad 120 lat na liście laureatów i którzy Polacy dostąpili tego wyjątkowego wyróżnienia? Zapraszamy do lektury.

Historia nagrody Nobla

Pomysł ustanowienia Nagrody Nobla zrodził się w umyśle Alfreda Nobla, szwedzkiego wynalazcy i przemysłowca, twórcy dynamitu. Paradoksalnie, właśnie wynalezienie tak potężnej broni sprawiło, że Nobel zaczął zastanawiać się nad sensem swojego życia i chciał, aby jego nazwisko kojarzyło się z czymś pozytywnym. W swoim testamencie przeznaczył ogromną część majątku na ufundowanie wyróżnień dla osób, które dokonały najbardziej znaczących odkryć naukowych, stworzyły wybitne dzieła literackie lub działały na rzecz pokoju. Pierwsze Nagrody Nobla zostały przyznane już w 1901 roku.

Nagrody Nobla przyznawane są w kilku różnych kategoriach, takich jak:

• fizyka, gdzie najbardziej znanym, choć oczywiście niejedynym laureatem w tej kategorii był: Albert Einstein za teorię względności,
• chemia – znani laureaci to m.in. Marie Curie (także w dziedzinie fizyki), czy Linus Pauling za badania nad wiązaniem chemicznym,
• medycyna – nagroda przyznawana jest za odkrycia w dziedzinie medycyny i fizjologii. Znani laureaci to m.in. Alexander Fleming za odkrycie penicyliny, czyli związku, z którego powstały pierwsze antybiotyki.
• literatura – nagroda przyznawana za wybitne dzieła literackie. Znani laureaci to m.in., Gabriel García Márquez oraz Henri Bergson,
• pokojowa Nagroda Nobla: Nagroda przyznawana jest za działalność na rzecz pokoju. Jej najbardziej znani laureaci spoza Polski to Nelson Mandela i Matka Teresa z Kalkuty,
• nauki ekonomiczne – w tej kategorii nagroda dodana została później, bo w 1969 roku. Znani laureaci to m.in. Milton Friedman.

Polscy nobliści

Polska również może poszczycić się pokaźnym gronem noblistów. Są wśród nich zarówno fizycy, chemicy, jak i pisarze, czy politycy. Z pewnością warto znać wymienione poniżej nazwiska:

• Maria Skłodowska-Curie (1903 i 1911) – choć była Polką z pochodzenia, to Nobla otrzymała jako przedstawicielka Francji. Została uhonorowana dwukrotnie – za badania nad promieniotwórczością w dziedzinie fizyki i chemii.
• Henryk Sienkiewicz (1905) – otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za swoje wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu. Był pierwszym przedstawicielem Polski, który został wyróżniony tą prestiżową nagrodą przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk.
• Władysław Reymont (1924) – dostał Nobla za dzieło swego życia – powieść „Chłopi”.
• Czesław Miłosz (1980) – Nobla otrzymał za „bezkompromisową wnikliwość w ujawnianiu ludzkich i narodowych losów zapisanych w poezji”.
• Lech Wałęsa (1983) – były prezydent Polski otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za swoją rolę w obaleniu komunizmu w Polsce oraz walkę o wolność.
• Wisława Szymborska (1996) – wybitna polska poetka otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za swoją poezję, która charakteryzuje się ironią i głęboką refleksją.
• Olga Tokarczuk (2018) – została wyróżniona Noblem w dziedzinie literatury za „narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją przedstawia przekraczanie granic jako formę życia”

Nagroda Nobla to nie tylko prestiżowe wyróżnienie, ale także symbol ludzkiej pomysłowości, kreatywności i dążenia do lepszego świata. To nagroda, która inspiruje kolejne pokolenia do osiągania wielkich rzeczy. A kolejne rozdanie już 10 grudnia 2024 roku, czyli w rocznicę śmierci jej pomysłodawcy i fundatora.