O jeden kęs za dużo, jak skutecznie wspomóc trawienie

Trawienie to złożony proces w naszym organizmie, dzięki któremu przyjmowane pokarmy są przetwarzane na energię oraz składniki budulcowe, a niepotrzebne resztki niezwłocznie usuwane. Niestety proces ten działa tak sprawnie tylko w teorii- w rzeczywistości wiele stanów chorobowych i zmian w naszym ciele może powodować zaburzenia trawienia. Problemy z trawieniem, jak zgaga, uczucie pełności, puste odbijania czy nadmierna ilość gazów w przewodzie pokarmowym to codzienność coraz większej liczby pacjentów. Ich występowanie wiąże się również z nieprawidłową dietą i niewłaściwym stylem spożywania posiłków. Jak pomóc swojemu układowi trawiennemu, aby znów pracował bez zarzutu?

Co dzieje sie w naszym przewodzie pokarmowym?

Pokarm, który trafia do przewodu pokarmowego musi pokonać skomplikowaną drogę wzdłuż całego układu trawiennego, gdzie jest rozkładany na składniki podstawowe, jak aminokwasy, cukry i tłuszcze proste. Trawienie rozpoczyna się już w jamie ustnej, gdzie częściowo trawione są węglowodany (cukry złożone). W procesie trawienia uczestniczy szereg enzymów- substancji produkowanych przez błonę śluzową, żołądek oraz jelita, a także kwas solny obecny w żołądku. Dla uproszczenia wszystkie te substancje określane są mianem soków trawiennych. Bardzo ważną składową procesu trawienia są enzymy produkowane przez wątrobę i trzustkę- choć pokarm nie przechodzi bezpośrednio przez te narządy, odpowiednie substancje są z nich uwalniane w odpowiedzi na obecność pokarmu w jelitach i dostarczane na miejsce przewodami żółciowymi i przewodami trzustkowymi.

Jakie problemy mogą występować w czasie trawienia?

Trawienie może być utrudnione na wielu etapach. Częstą dolegliwością jest nadmierna ilość kwasu solnego w żołądku, która w połączeniu z obniżonym napięciem mięśni uszczelniających połączenie przełyk/żołądek bywa przyczyną refluksu- nieprzyjemnego i bolesnego uczucia cofania się treści żołądka do przełyku, pieczenia i bólu w nadbrzuszu oraz nudności i pustych odbijań. Przeciwna sytuacja związana z niedostatecznym wydzielaniem kwasu solnego (zwykle pojawia się w podeszłym wieku) może skutkować zaleganiem pokarmu w żołądku, stałym uczuciem pełności i brakiem apetytu. Niedostateczna lub nieprawidłowo uwalniana ilość żółci oraz innych enzymów trawiennych może generować problemy, jak bóle brzucha, wzdęcia, nadmierna ilość gazów oraz problemy z wypróżnieniem- zwłaszcza nawrotowe zaparcia.

Jak skutecznie wspomagać trawienie?

Preparaty wspomagające trawienie mogą pomóc usprawnić ten proces głównie za sprawą zwiększenia ilości wydzielanych soków trawiennych, co pozwala sprawniej rozkładać spożyte pokarmy, bez ich nadmiernego zalegania w obrębie przewodu pokarmowego. Do znanych substancji z tej grupy zalicza się między innymi:

• miętę pieprzową
• kurkumę
• kłącze tataraku
• ziele krwawnika
• owoc pomarańczy gorzkiej

Jeśli jednak naszym problemem jest zgaga i nadkwasota te preparaty nie będą dobrym wyborem i mogą nasilać objawy refluksu.

Inną ważną grupą substancji są te działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Zmniejszenie napięcia tych mięśni powoduje obniżenie ilości gazów w przewodzie pokarmowym, zmniejszenie wzdęć oraz bólów brzucha odczuwanych po jedzeniu. Niektóre z preparatów zalecane są z tego powodu również najmłodszym pacjentom, aby łagodzić objawy kolki niemowlęcej. Roślinne substancje, które działają w ten sposób to:

• owoc kminku
• owoc kolendry
• owoc kopru włoskiego
• kwiat rumianku

W preparatach dostępnych bez recepty odnajdziemy również simetikon i jego pochodne- to bezpieczna substancja pochodząca z naturalnej krzemionki, która obniża napięcie powierzchniowe na powierzchni pęcherzyków gazu występujących w przewodzie pokarmowym. Simetikon zmniejsza ilość gazów zalegających w przewodzie pokarmowym, może być też stosowany przed badaniami diagnostycznymi, na przykład USG jamy brzusznej, aby polepszyć jakość badania.

Popularnymi składnikami suplementów diety są również substancje zwiększające wydzielanie żółci, która jest odpowiedzialna za trawienie tłuszczów. Wspomagają one pracę wątroby oraz regulują uwalnianie żółci z pęcherzyka żółciowego. Są to takie składniki czynne, jak:

• owoce ostropestu plamistego
• korzeń lukrecji gładkiej
• kłącze kurkumy
• ziele karczocha
• korzeń rzodkwi czarnej
• kwiatostan kocanki piaskowej

Kiedy problemy trawienne nie chcą minąć

Problemy z układem trawiennym w niektórych przypadkach mogą być objawami poważnych schorzeń, których nie powinniśmy lekceważyć. Wyróżnia się objawy alarmowe (tak zwane czerwone flagi) w dolegliwościach z zakresu układu pokarmowego, które powinny skłonić do podjęcia diagnostyki. Należą do nich:

• chudnięcie (niezamierzone i niezwiązane ze zmniejszeniem ilości przyjmowanych pokarmów czy zwiększoną aktywnością fizyczną)
• zaburzenia połykania (uczucie przeszkody w obrębie gardła/przełyku)
• nocny ból brzucha (wybudzający ze snu)
• przewlekłe wymioty
• zmiana rytmu wypróżnień (np. nagle pojawiająca się biegunka lub zaparcia)
• krew pojawiająca się w czasie wypróżnień, zwłaszcza zmieszana ze stolcem

Bibliografia

• A. Szczeklik, P. Gajewski; Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych; 2015; Medycyna Praktyczna; Kraków; 2015
• K. Błecha; Fitoterapia i suplementacja diety w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego; Post Fitoter; 2019; 20; (2); 118-125
• M. Hartleb. K. Simon, M. Lipiński et al.; Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ; Lekarz POZ; 2017; 3; (4); 225-248

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski