Odetchnąć z ulgą - czy to możliwe w przewlekłym zapaleniu zatok?

Chore zatoki są stanem, który może znacząco uprzykrzyć życie i obniżyć jego komfort. Schorzenie to staje sie coraz bardziej powszechne i szacuje się, że należy obecnie do dziesięciu najczęstszych chorób diagnozowanych w Polsce. Co możemy zrobić by zmniejszyć ryzyko zachorowania i jakie leczenie wdrożyć w przypadku wystąpienia objawów tej choroby?

Przyczyny przewlekłego zapalenia zatok

Przyczyn przewlekłego zapalenia zatok może być wiele. Warto o nich wiedzieć by mieć świadomość jak możemy profilaktycznie pomóc naszemu organizmowi zabezpieczyć się przed tą chorobą. Do najczęstszych przyczyn należą:

infekcje bakteryjne, wirusowe lub grzybicze reakcje alergiczna na takie alergeny jak pyłki kurzu, roztocza, sierść zwierząt czy określone pokarmy nieprawidłowości strukturalne takie jak skrzywiona przegroda nosa, polipy w nosie i tym podobne drażniące czynniki środowiskowe jak zanieczyszczone powietrze, dym czy chemikalia zaburzenia układu odpornościowego, choroby autoimmunologiczne lub choroby przewlekłe jak astma czy mukowiscydoza

Chore zatoki – objawy

Ostre zapalenie zatok zadarza się mniej więcej raz lub dwa razy w roku i trwa krócej niż 3 tygodnie. Przewlekłe zapalenie zatok zaś jest cięższą postacią tej choroby ponieważ może utrzymywać się nawet ponad 3 miesiące. Do najczęstszych objawów zapalenia zatok należą:

• ból i ucisk w zatokach w okolicach czoła, oczodołów czy nosa
• uczucie ciągłego zatkania nosa z powodu nagromadzonego śluzu lub obrzęku błony śluzowej nosa
• ból gardła i kaszel spowodowane spływającą wydzieliną po tylnej ścianie gardła co powoduje podrażnienie oraz zaleganie jej w dolnych drogach oddechowych
• zaburzone czucie węchu i smaku
• ból głowy
• chroniczne zmęczenie i złe samopoczucie
• obrzęki twarzy – szczególnie okolic oczu
• podwyższona temperatura ciała

Dwa ostatnie podpunkty często świadczą o infekcji bakteryjnej, która opanowała okolice zatok przynosowych. W takich przypadkach zalecana zwykle bywa antybiotykoterapia- o jej włączeniu decyduje jednak lekarz po dokładnym badaniu. W pierwszym etapie choroby, o ile nie występują objawy alarmowe, jak obrzęk czy gwałtowny ból można włączyć leczenie objawowe zmniejszające obrzęk zatok oraz przywracające możliwość swobodnego oddychania.

Jak zapobiegać zapaleniom zatok

Nie zawsze możemy zapobiec wystąpieniu choroby, jednak zawsze możemy wdrożyć kilka czynności profilaktycznych, dzięki którym zmniejszymy ryzyko zachorowania, takich jak:

• przestrzeganie zasad higieny, szczególnie dokładne mycie rąk zwłaszcza w sezonie infekcyjnym aby zmniejszyć ryzyko rozwoju infekcji bakteryjnej lub wirusowej
• nawilżanie powietrza, zwłaszcza w okresie zimowym, gdy powietrze w domu jest mało wilgotne – można do tego użyć specjalnych nawilżaczy elektrycznych lub stawiając mokry ręcznik lub miseczkę z wodą na kaloryferze
• w przypadku alergii wskazane jest mechaniczne pozbywanie się alergenów z okolic nosa i jamy ustnej (po spacerze na dworze warto płukać usta wodą, a jamę nosową wodą morską, aby zmniejszać kontakt śluzówek z alergenem)
• w przypadku nałogowych palaczy bardzo wskazane byłoby rzucenie palenia – dym tytoniowy jest bardzo silnym czynnikiem drażniącym i wywołującym stany zapalne

Co stosować na chore zatoki?

Jak było wcześniej wspomniane, jedną z możliwości terapeutycznych przewlekłego zapalenia zatok jest leczenie antybiotykiem. Jednak wszystkie antybiotyki są dostępne tylko z przepisu lekarza. Jeśli nie mamy objawów wskazujących na potrzebę zażycia antybiotyku warto wybrać się do apteki po leki łagodzące stany przewlekłego zapalenia zatok.

W pierwszej kolejności warto zastosować wodę morską do płukania zatok. Nie ma ona właściwości leczniczych a jedynie wypłukuje z zatok zalegającą wydzielinę i dodatkowo nawilża wyschniętą śluzówkę. Można także zastosować bardziej stężoną wodę morską, czyli hipertoniczną – zmniejszy ona dodatkowo obrzęk śluzówki oraz rozrzedzi i upłynni zalegającą wydzielinę, co poprawi drożność jamy nosowej.

Po oczyszczeniu zatok wodą morską można użyć tak zwanych sympatykomimetyków, czyli preparatów z ksylometazoliną lub oksymetazoliną w postaci kropel lub aerozoli do nosa. Substancje te zwężają naczynia krwionośne w nosie i poprzez zmniejszenie przekrwienia łagodzą stan zapalny. Zmniejszają również obrzęk śluzówki i wysięk, dzięki czemu pacjent może znów swobodnie oddychać przez nos. Jednak trzeba uważać by stosować te preparaty maksymalnie przez 7-10 dni. W przypadku długotrwałego stosowania sympatykomimetyków donosowo możemy całkowicie i nieodwracalnie zniszczyć śluzówkę nosa, co skończyć się może chronicznym katarem (tak zwany katar z odbicia) i uzależnieniem od tego typu preparatów.

Kolejnym środkiem do zastosowania mogą być sterydy donosowe. Działają one miejscowo przeciwzapalnie i mogą zmniejszać obrzęk błon śluzowych nosa. W przeciwieństwie do sympatykomimetyków, sterydy donosowe są bezpieczniejsze w stosowaniu, mogą być stosowane przewlekle, szczególnie w przypadku zapalenia zatok o podłożu alergicznym.

W przypadku niektórych pacjentów opcją wartą rozważenia mogą być przyjmowane doustnie preparaty z pseudoefedryną lub fenylefryną. Są to również leki sympatykomimetyczne, ale przyjmowane doustnie. Obkurczają naczynia krwionośne w jamie nosowej i zmniejszają przekrwienie oraz ilość wydzieliny. Niestety ich wadą jest potencjalne ryzyko dla osób z zaburzeniami rytmu serca czy dla starszych pacjentów.

W przypadku wystąpienia przewlekłego zapalenia zatok można spróbować również doustnych środków sekretolitycznych lub mukolitycznych, które mogą być bezpieczniejszą alternatywą do pseudoefedryny czy fenylefryny. Leki mukolityczne upłynniają zalegającą wydzielinę poprzez zmianę jej składu, a sekretolityczne zaś zwiększają wydzielanie rzadkiego śluzu, który działa rozrzedzająco na gęstą wydzielinę zalegającą w jamie nosowej, co w obu przypadkach skutkuje udrożnieniem nosa.

Bibliografia:

• P. Wardas, J. Markowski, A. Piotrowska-Seweryn; Forum Medycyny Rodzinnej; 2014; tom 8; nr 4; 159-168
• J. Manasterski, M. Czajczyńska; Leczenie przewlekłego zapalenia zatok przynosowych; Hygeia Public Health; 2021; 56 (1); 42-45
• G. Wójcik, A. Szulc, T. Stawińska; Diagnostyka zapalenia zatok obocznych nosa w kontekście badań obrazowych; Journal of Education, Health and Sport; 2016; 6 (11); 63-72

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski