Prostata – niewielka lecz potrzebna, jak o nią dbać?

14 września obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Prostaty ustanowiony przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne. Zamierzeniem twórców tej akcji było zwiększenie świadomości i uwrażliwienie mężczyzn na problemy z prostatą, a także zachęcenie ich do aktywnych działań profilaktycznych. Wczesne rozpoznanie daje ogromną szansę na zdrowe i długie życie, a na problemy z prostatą może się uskarżać nawet co trzeci mężczyzna po 50 roku życia.

Co to jest prostata

Prostata jest narządem wielkości kasztana i jest bardzo istotna w zachowaniu prawidłowych funkcji seksualnych każdego mężczyzny- z tego też powodu jej dysfunkcja może być dla nich bardzo wstydliwym tematem. Warto jednak pozbyć się tego wstydu, gdyż badanie prostaty można wykonać szybko i łatwo, a wcześnie wykryte nieprawidłowości w działaniu prostaty mogą być całkowicie wyleczalne.

Prostata, lub prawidłowo, gruczoł krokowy (inna, rzadziej używana nazwa to stercz lub stercze) to niewielki narząd, który pełni istotną funkcję w układzie moczowo-płciowym u mężczyzn. Gdzie jest prostata? Jest ona zlokalizowana tuż pod pęcherzem moczowym i otacza początek cewki moczowej. To dlatego rozrost gruczołu krokowego powoduje ucisk moczowodu i zmniejszenie jego światła- przez co głównym objawem przerostu prostaty są problemy z oddawaniem moczu.

Główna funkcja prostaty u mężczyzn to produkcja specjalnego płynu, będącego częścią nasienia. Płyn ten jest niezwykle istotny do prawidłowego odżywienia i ochrony plemników przed czynnikami zewnętrznymi- dlatego prostata jest tak istotna szczególnie w okresie rozrodczym. Prostata może jednak być również kłopotliwa. Z najnowszych badań wynika, że w Polsce 30% mężczyzn po 50 roku życia jest zagrożonych rakiem prostaty.

Jakie objawy daje przerost prostaty oraz nowotwór prostaty?

Wczesne objawy rozrostu prostaty są mało widoczne. Dopiero z czasem dochodzi do zaburzeń w oddawaniu moczu, co jest spowodowane uciskiem powiększonej prostaty na moczowód. Strumień oddawanego moczu jest słabszy niż normalnie, szczególnie pod koniec mikcji. Ponadto występuje uczucie niecałkowicie opróżnionego pęcherza. Dodatkowo może dojść do częstomoczu czy naglącego parcia na mocz. W skrajnych przypadkach (najczęściej u nieleczonych pacjentów) objawem przerostu prostaty może być całkowite zatrzymanie oddawania moczu.

Rak prostaty jest dość podstępną chorobą, ponieważ przez wiele lat rozwija się w sposób niezauważony. Dodatkowym czynnikiem mu sprzyjającym, jest fakt, że wielu mężczyzn niepotrzebnie unika tematu leczenia i badania prostaty choć tak naprawdę badanie jest całkiem proste i szybkie. Z badań statystycznych wynika, że rak prostaty atakuje głównie mężczyzn powyżej 45 roku życia. Dotyczy on około 30% mężczyzn po 50 roku życia i aż 80% mężczyzn po 80 roku życia.

Złośliwy nowotwór prostaty jest drugim najczęstszym rodzajem nowotworu atakującym mężczyzn w Polsce (po raku płuca). Jego przyczyny nie są do końca poznane- poza wiekiem uważa się, że wpływ mają również czynniki genetyczne. Początkowe objawy nowotworu prostaty mogą przypominać te występujące w przeroście tego narządu i dotyczą głównie problemów z oddawaniem moczu. W miarę rozwoju guza może dojść również do całkowitego zastoju moczu, wodonercza i w konsekwencji do niewydolności nerek. W zaawansowanej postaci nowotwór prostaty może dać przerzuty do innych tkanek, co może objawiać się niespecyficznymi bólami kostnymi, a także ogólnymi objawami wyniszczenia- utratą masy ciała, osłabieniem, zmęczeniem i wyniszczeniem.

Badanie prostaty

Rokowanie raka prostaty może być naprawdę dobre pod warunkiem wczesnego wykrycia i wdrożenia odpowiedniej terapii. Dlatego tak istotne jest zwiększenie świadomości wśród mężczyzn na temat tej choroby. Jak było wcześniej podane, po ukończeniu 50 roku życia 30% mężczyzn ma szansę zachorować, dlatego tak ważne jest aby poddawali się regularnym, corocznym badaniom już po ukończeniu 45 lub nawet 40 lat!

Jak wygląda badanie prostaty? Samo badanie można wykonać całkiem szybko, choć nie dla każdego może być komfortowe. Wykonuje się je per rectum (z łac. przez odbytnicę) i lekarz wykonuje je poprzez włożenie palca przez odbyt a następnie manualnie uciska prostatę i ocenia jej wielkość czy twardość. Badanie, choć niekomfortowe, jest bardzo szybkie i lekarz może łatwo zauważyć pierwsze objawy chorej prostaty.

Jakie badania na prostatę można jeszcze wykonać? Poza samym badaniem per rectum bardzo ważne jest również regularne sprawdzanie antygenu PSA (Prostate Specific Antigen). Jest to enzym produkowany przez prostatę, obecny w niewielkiej ilości we krwi. Zmiany jego stężenia mogą świadczyć o problemie, jak na przykład zapalenie prostaty, czy nowotwór prostaty. Trzeba jednak pamiętać, że sam dobry wynik badania PSA nie zawsze oznacza, że prostata jest całkiem zdrowa- potrzebna jest regularna diagnostyka zarówno poprzez oznaczenie PSA we krwi, jak i manualna ocena prostaty przez badanie per rectum. Przydatne mogą być też regularne badania moczu.

Jak leczyć łagodny rozrost gruczołu krokowego czy nowotwór prostaty?

W zależności od nasilenia objawów chorobowych może być wystarczająca zmiana stylu życia, wdrożenie leczenia farmakologicznego lub nawet zabieg chirurgiczny. Zmiana stylu życia polega na unikaniu palenia tytoniu, ograniczenia picia dużych ilości alkoholu czy kofeiny. W przypadku bardziej zaawansowanej choroby lekarz zapisze skuteczne leki na prostatę, które rozluźniają mięśnie dróg moczowych lub zmniejszają stercze. Najnowsze leki na prostatę na receptę to inhibitory 5 alfa reduktazy (finasteryd) czy alfa blokery jak doksazosyna czy alfuzosyna. W aptekach dostępne są także preparaty bez recepty na bazie palmy sabałowej czy pestek dyni, które można stosować dodatkowo, ale nigdy nie powinny zastąpić leczenia farmakologicznego zaordynowanego przez lekarza.

W przypadku raka prostaty dużo zależy od stopnia jego zaawansowania. Poza standardowym leczeniem farmakologicznym stosuje się także radioterapię, chemioterapię czy leczenie operacyjne.

Bibliografia:

• M. Heise, O. Haus; Dziedziczny rak gruczołu krokowego; Postępy Hig Med Dosw; 2014; 68; 653-665
• www.gov.pl; Europejski Dzień Prostaty; https://www.gov.pl/web/wsse-bydgoszcz/europejski-dzien-prostaty; [data dostępu 03.09.2023]
• R. Szczęch, K. Narkiewicz; Łagodny rozrost prostaty; Choroby Serca i Naczyń; 2009; tom 6; nr 1; 47-48
• R. Boniecki; Ocena dolegliwości związanych z łagodnym rozrostem prostaty; Geriatria; 2011; 5; 257-266

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski