Sensory stosowane w cukrzycy

Utrzymanie prawidłowej glikemii w cukrzycy jest ważnym celem w tej chorobie. Jak go osiągnąć. Czy nowoczesne sensory są lepsze niż stare glukometry?

Nowa era monitorowania glikemii- nowoczesne sensory na pomoc diabetykom.

Dla każdego diabetyka jednym z najważniejszych celów zdrowotnych jest utrzymanie właściwego poziomu cukru we krwi. By tego dokonać, stosowano dotychczas standardowe glukometry. Jedak ostatnio wprowadzono do powszechnego użytku nowoczesne sensory pozwalające mierzyć poziom glikemii 24 godziny na dobę. Jakie jeszcze mają zalety? Czy są równie dokładne, jak klasyczne glukometry?

Cukrzyca- czym jest ta choroba?

Cukrzyca to tak naprawdę kilka różnych chorób metabolicznych o wielu przyczynach, a której efektem jest hiperglikemia (czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi). Hiperglikemia występuje wskutek nieprawidłowego działania insuliny lub jej braku z powodu uszkodzenia trzustki (insulina jest hormonem, który reguluje poziom glukozy we krwi, a trzustka odpowiada za wydzielanie insuliny). Nieleczona cukrzyca prowadzi do szeregu groźnych powikłań, ze śmiercią włącznie. Klasyczny podział obowiązujący przez wiele lat obejmował cukrzycę typu 1 i typu 2. Obecnie definicja ta została rozszerzona na dodatkowe kategorie jak cukrzyca ciążowa, cukrzyca typu 3 (jest to grupa innych, specyficznych typów cukrzycy), cukrzyca MODY oraz cukrzyca LADA.

Objawy cukrzycy

Początkowo cukrzyca rozwija się w sposób niezauważony. Można przez wiele tygodni mieć podwyższony poziom cukru we krwi i nie odczuwać większych objawów. Jednak taki stan nie może trwać długo. W końcu nadmiar cukru we krwi da o sobie znać, atakując i niszcząc kolejne narządy. Początkowe objawy są następujące:

• częste oddawanie moczu (poliuria) i związane z tym silne pragnienie (polidypsja)
• nadmierne zmęczenie i senność
• problemy ze wzrokiem
• długie gojenie się ran i częste infekcje
• częste zakażenia układu moczowego
• suchość skóry i związane z tym swędzenie

Normy glukozy we krwi

Prawidłowa glikemia, czyli stężenie cukru we krwi, na czczo wynosi od 72 do 99 mg/dl (4,0 – 5,5 mmol/l). Trzeba jednak uważać, by poziom glukozy nie był zbyt niski- taki stan, zwany hipoglikemią jest również bardzo groźny, a jego skutki są gwałtowne (wstrząs hipoglikemiczny, śpiączka, a nawet śmierć z powodu zbyt niskiego poziomu cukru we krwi).

Stan przedcukrzycowy rozpoznaje się, gdy glikemia na czczo wynosi pomiędzy 100 a 125 mg/dl (5,6 do 6,9 mmol/l). Taki poziom glukozy we krwi na czczo jest wskazaniem do zrobienia bardziej miarodajnego badania, jakim jest test obciążenia glukozą (OGTT- Oral Glucose Tolerance Test). Natomiast jeśli w dwóch kolejnych badaniach poziom glukozy na czczo przekracza 126 mg/dl (powyżej 7,0 mmol/l), oznacza to, że mamy niestety do czynienia z rozpoznaniem cukrzycy. By mierzyć poziom glukozy we krwi, do tej pory stosowano klasyczne glukometry.

Klasyczne glukometry

Glukometr to niewielkie urządzenie, które mierzy poziom glukozy we krwi. Istota jego działania jest bardzo prosta. Nakłuwamy palec specjalnym nakłuwaczem, a następnie kropla krwi, która wypłynęła z rany, jest przenoszona na specjalny pasek diagnostyczny. Pasek powinien być w tym momencie włożony do glukometru, który za pomocą metody elektrochemicznej analizuje stężenie cukru we krwi. W większości przypadków aparaty do mierzenia cukru są darmowe i można je otrzymać w większości aptek lub w przychodniach diabetologicznych. Pacjent musi tylko sam kupować regularnie paski diagnostyczne, które są jednorazowe. W przypadku mierzenia poziomu cukru klasycznym glukometrem należy pamiętać o kilku ważnych aspektach:

• Nakłuwacz to urządzenie osobiste- może być używane tylko przez jedną osobę
• Przed nakłuciem ręce myjemy wodą z mydłem- nie używamy płynów do dezynfekcji ran, gdyż może nam to zafałszować pomiar
• Po ukłuciu pierwsza kropla krwi powinna być odrzucona, a w pasku powinno się umieścić kolejną kroplę
• Nie wyciskamy krwi z rany na siłę- jeśli krew nie chce lecieć trzeba ponowić nakłucie
• Glukometr jak i paski diagnostyczne trzymamy w suchym i bezpiecznym miejscu- opakowanie z paskami musi być zawsze szczelnie zamknięte
• Raz na jakiś czas powinno się kalibrować glukometr przy pomocy płynu kontrolnego by mieć pewność, że urządzenie nie fałszuje wyników
• Uzyskane wyniki warto sobie notować w dzienniczku lub zwykłym zeszycie (warto dodawać adnotacje o spożytych właśnie posiłkach czy aktywności fizycznej)

Choć w całej Polsce każdego tygodnia sprzedaje się około pół do jednego miliona opakowań pasków diagnostycznych, to coraz częściej można spotkać ludzi, którzy noszą na stałe nowoczesne sensory do całodobowej analizy poziomu cukru we krwi.

Nowoczesne sensory do mierzenia poziomu glukozy

Nowoczesne sensory do badania stężenia glukozy we krwi mają tę wielką zaletę, że monitorują poziom cukru w sposób ciągły. Badanie klasycznym glukometrem pokazywało tylko stężenie glukozy w danej chwili. Można go było nieco „oszukać” poprzez specjalne przegłodzenie się, a jeśli ktoś bał się lekarza bardziej niż własnej choroby, to mógł również nieco podkoloryzować wyniki w swoim dzienniczku. Oczywiście takie zachowanie jest kompletnie bez sensu i tylko szkodzi pacjentowi, ale niestety tak działa ludzka psychika- nie wszystkich oczywiście. Sensory do ciągłego monitorowania glukozy eliminują ten problem- niektóre nawet są podłączone do gabinetu lekarza i ten zdalnie jest w stanie kontrolować glikemie swoich pacjentów. Jest to olbrzymie ułatwienie, które pozwala lepiej zapanować nad cukrzycą, stanem przedcukrzycowym czy z insulinoopornością.

Sensory są przyczepiane do skóry na stałe. Mają wielkość monety pięciozłotowej, ale igła jest króciótka i elastyczna. Po kilku dniach noszenia można zapomnieć o tym, że ma się przyczepione do skóry jakieś ciało obce. W zależności od rodzaju sensora wymienia się je raz na jakiś czas (tydzień, dwa lub 6 miesięcy). Przylepianie i zdejmowanie sensora nie jest trudne i można to wykonać całkiem samodzielnie. W przypadku implantów podskórnych, czynność tę musi wykonać lekarz- takie implanty nosi się zazwyczaj pół roku.

Podstawową różnicą między nimi a klasycznymi glukometrami jest to, że pomiar odbywa się w płynie śródtkankowym, a nie w krwi, jak w przypadku glukometrów. Płyn śródtkankowy otacza komórki w tkance podskórnej- stężenie glukozy jest tu proporcjonalne do stężenia we krwi, jednak w przypadku zmian występuje kilkuminutowe opóźnienie. Nie ma to jednak aż tak istotnego znaczenia klinicznego dla pacjenta.

Dla kogo są przeznaczone nowe sensory?

Sensory do ciągłego monitorowania glukozy we krwi są refundowane, w określonych wskazaniach. Jednak poziom refundacji i dostępności w Polsce jest wciąż na bardzo niskim poziomie w porównaniu do pozostałych krajów Unii Europejskiej. Dla kogo mogą być one refundowane?

• Osoby z cukrzycą wymagające przynajmniej 3 wstrzyknięć insuliny na dobę
• Kobiety w ciąży i w połogu z cukrzycą wymagające insulinoterapii
• Osoby z cukrzycą wymagające insulinoterapii ze znacznym stopniem niepełnosprawności ze względu na uszkodzenie wzroku
• Dzieci od 4 do 18 roku życia z cukrzycą typu 1 lub 3
• Dorośli z hiperinsulinizmem wrodzonym, lub glikogenozą

Prawdopodobnie z czasem zakres refundacyjny zostanie rozwinięty a poziom dopłat zwiększony. Sensory z pełną odpłatnością są dostępne dla każdego, jednak warto się wcześniej skonsultować z lekarzem.

Jakie są typy sensorów?

Aktualnie są dostępne dwa rodzaje sensorów- CGM-RT oraz FGM. Pierwszy z nich to Continous Glucose Monitoring- czyli system do ciągłego monitorowania poziomu cukru. Urządzenie składa się z trzech części- sensora, transmitera i czytnika, gdzie rolę czytnika może odgrywać oddzielne urządzenie, telefon albo specjalnie dopracowana pompa insulinowa. Pomiar odbywa się co 5 minut, a następnie wynik jest przesyłany do odbiornika. Jako że wynik odzwierciedla to, co się dzieje aktualnie w organizmie, więc dzięki temu jest możliwość zaalarmowania pacjenta na przykład o zbliżającej się hipoglikemii lub hiperglikemii. Jest to bardzo dobre rozwiązanie dla osób, które nie czują tak bardzo spadków glukozy, albo dla małych dzieci, którym często brak jest właściwej samodyscypliny.

Drugim typem sensorów jest system typu FGM czyli Flash Glucose Monitoring. Różnica polega na tym, że przytwierdzony do skóry sensor zapamiętuje wynik pomiaru (również odbywa się co 5 minut), a pacjent raz na 8 godzin musi go sczytać telefonem. Ten rodzaj nie zapewnia ciągłej kontroli nad glikemią, dlatego może być polecany pacjentom z ustabilizowaną chorobą albo na przykład kobietom w ciąży z rozpoznaną cukrzycą ciążową. W przypadku sczytywania danych przy pomocy telefonu trzeba się zawsze upewnić, że jest to możliwe. Niektóre sensory przesyłają informację przez bluetooth, a niektóre wymagają komunikacji NFC- tej, której się używa do płatności przy pomocy smartfona.

Dostępne w Polsce sensory CGM-RT to DexcomG6, Guardian Link3 i 4, Guardian Connect i Eversense E3. Z kolei system FGM to FreeStyle Libre 2.

Jakie są zalety?

Główną zaletą jest ciągły pomiar glikemii. W przypadku ciężkiej czy nieuregulowanej cukrzycy ma to ogromne znaczenie. Można dzięki temu zoptymalizować podawanie insuliny i innych leków przeciwcukrzycowych. Łatwiej jest także zaplanować prawidłowy jadłospis. W związku z możliwością ciągłego monitorowania glukozy we krwi pojawiły się nowe wartości diagnostyczne takie jak TIR (Time in Range- czyli czas z prawidłową glikemią). Przy dobrze prowadzonej cukrzycy TIR powinien wynosić ponad 70%- oznacza to, że ponad 70% czasu, w ciągu całej doby, chory powinien posiadać prawidłową glikemię wynoszącą od 70 do 180 mg/dl. Inne wartości to TAR i TBR- odpowiednio ilość czasu powyżej prawidłowej glikemii i poniżej. Dla każdego chorego wartości te mogą być zindywidualizowane i uwzględniają jego wiek, choroby i rodzaj cukrzycy, dzięki czemu można jeszcze lepiej kontrolować chorobę.

Niebagatelne znaczenie ma także funkcja, która pokazuje trend zmiany poziomu glukozy we krwi- czy ona rośnie, czy spada. A jeśli tak, to czy ta zmiana jest łagodna, czy gwałtowna. W przypadku nagłych zmian grożących nadmierną hiperglikemią lub hipoglikemią sensory mają wbudowane specjalne alarmy. Ponadto dla niektórych pacjentów brak konieczności kilkukrotnego (czasami kilkunastokrotnego) nakłuwania palca do badania w ciągu dnia też ma ogromne znaczenie.

Gdzie zdobyć sensor do ciągłego mierzenia cukru?

Klasyczne paski i glukometry do pomiaru cukru można zawsze dostać w aptece ogólnodostępnej. W przypadku nowoczesnych sensorów z niewiadomych przyczyn takiej możliwości na razie nie ma. Choć izby aptekarskie czynią starania, by można je było otrzymać w aptece, to na ten moment można je kupić w internecie. By otrzymać refundację na dany system, trzeba udać się najpierw do lekarza, który wystawi odpowiedni wniosek uprawniający do otrzymania zniżki. W razie problemów można zgłosić się do poradni diabetologicznej, która na pewno pomoże w otrzymaniu konkretnego sprzętu.

Bibliografia:

Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa

Diabetologicznego zalecane przez konsultantów krajowych w dziedzinie

medycyny rodzinnej i w dziedzinie diabetologii; Zasady postępowania w cukrzycy. Zalecenia dla lekarzy POZ – 2019 rok; Choroby Serca i Naczyń; 2019; tom 16; nr 2; 73-111

www.mp.pl; https://www.mp.pl/insulinoterapia/insulinoterapia_w_praktyce/sprzet/316833,zastosowanie-nowoczesnych-technologii-w-leczeniu-cukrzycy [data dostępu 16.07.2024]

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski