Śluzówkowy zawrót głowy- jak dbać o zdrową śluzówkę nosa?

Nos jest istotnym elementem naszego ciała- jest to jednocześnie pierwszy element dróg oddechowych. Odpowiada on za ogrzewanie i oczyszczanie powietrza, które dostaje się przez niego do płuc. Jednym z najważniejszych części nosa jest jego śluzówka- to ona odpowiada za większość funkcji i to ona jest najbardziej narażona na wszelkiego rodzaju uszkodzenia, czy stany zapalne. Jak o nią dbać, by cieszyć się jak najdłużej zdrową śluzówką nosa?

Dlaczego regeneracja nosa jest istotna?

Dlaczego utrzymanie zdrowej śluzówki nosa jest tak istotne? Z kilku powodów - najbardziej prozaiczny to komfort i estetyka. Nikt nie lubi chyba uczucia zatkanego nosa, gdy obrzmiałe tkanki jamy nosowej zmniejszają drenaż nosa i utrudniają oddychanie. Nikt też nie przepada raczej za chronicznym katarem i cieknącym nosem, a takie są efekty ciągłego i nawracającego zapalenia błony śluzowej nosa. Ponadto stale niedrożny nos może powodować chrapanie w czasie snu, a co za tym idzie problemy ze spaniem, a także bezdech nocny.

Nos pełni również funkcje ochronne - jest pierwszą barierą, która broni organizm przed dostaniem się do niego różnego rodzaju drobnoustrojów czy zanieczyszczeń mechanicznych. Także dobrze i sprawnie działająca śluzówka nosa może nas uchronić przed ewentualnymi, cięższymi zachorowaniami oraz zmniejszyć częstotliwość innych infekcji górnych dróg oddechowych. Jak możemy jej pomóc? Na przykład używając rozsądnie popularnych kropli na katar, by nie wywołać nimi efektu z odbicia.

Polekowy nieżyt nosa

Terminem polekowego nieżytu nosa (można to też nazwać to efektem z odbicia lub katarem z odbicia) nazywamy sytuację, gdy katar jest wywoływany przez preparaty do nosa, które mają w założeniu ten katar leczyć. Chodzi głównie o leki na bazie ksylometazoliny i oksymetazoliny. Są to pochodne imidazoliny i zaliczane są do grupy tak zwanych sympatykomimetyków donosowych. Oznacza to, że oddziałują one na specjalne receptory alfa, które są obecne w naczyniach krwionośnych. A ponieważ śluzówka nosa jest szczególnie dobrze ukrwiona, więc efekt działania miejscowych sympatykomimetyków jest niemalże natychmiastowy. Powodują one skurcz naczyń krwionośnych, co prowadzi do złagodzenia stanu zapalnego, zmniejszenia miejscowego przekrwienia tkanki, obrzęku i wysięku. W ciągu kilku chwil nos jest czysty i drożny i można przez niego swobodnie oddychać.

Jednak tego rodzaju leki są niebezpieczne, jeśli się je przedawkuje. Można je stosować maksymalnie przez tydzień, a optymalnie byłoby przez 5 dni. Dłuższe stosowanie może grozić niedorwieniem bardzo wrażliwej tkanki a w konsekwencji jej obumarciem. Pojawia się wtedy chroniczny katar, który można powstrzymać, stosując ciągle donosowe sympatykomimetyki, lub zwiększając ich dawkę. Leczenie kataru z odbicia może być bardzo trudne i trwać nawet wiele miesięcy - jednak świadomość jak prawidłowo używać kropli na katar jest bardzo ważna, by dobrze dbać o śluzówkę nosa. Co można jednak zastosować, gdy nie nadużywamy preparatów z ksylometazoliną i oksymetazoliną, a nos mamy podrażniony i wysuszony? Czym regenerować nos po katarze?

Krople i aerozole do nosa

Na rynku aptecznym mamy sporo preparatów w postaci kropli, aerozoli, maści oraz żeli do nosa z substancjami łagodzącymi podrażnienia i nawilżającymi śluzówkę nosa. Dobrym środkiem nawilżającym jest dekspantenol - często dodawany do preparatów z ksylometazoliną. Dekspantenol chroni ślużówkę przed nadmiernym wysuszeniem, łagodzi podrażnienia i usprawnia także ruch rzęsek, które są odpowiedzialne za prawidłowe usuwanie śluzu w kierunku gardła.

Dobre nawilżenie śluzówki nosa pozwalają także zachować witaminy A i E, które dodatkowo wspierają preces reepitalizacji śluzówki - czyli proces gojenia się ran i drobnych urazów. Mogą one występować w postaci aerozolu lub maści na regenerację śluzówki. Podobnie nawilżające i natłuszczające działanie będzie wykazywał także olej sezamowy. Z kolei często stosowana w preparatach donosowych ektoina działa ochronnie na komórki błony śluzowej nosa. Dodatkowo łagodzi także stany zapalne śluzówki i długotrwale nawilża.

Dobrym preparatem do nawilżania i regeneracji śluzówki będą środki na bazie chlorku sodu, potocznie zwane solą morską lub solą fizjologiczną - w zależności od jej stężenia. Chlorek sodu w stężeniu izotonicznym, czyli wynoszącym 0,9%, będzie działał tylko nawilżająco. Dodatkowo preparat podany do nosa pod pewnym ciśnieniem będzie również mechanicznie przepłukiwał nos i zatoki. Z kolei roztwory hipertoniczne mają nieco wyższe stężenie chlorku sodu i działają nieco inaczej. Również czyszczą i nawilżają śluzówkę nosa, ale dodatkowo działają przeciwobrzękowo, obkurczając błonę śluzową nosa i rozrzedzając zalegającą wydzielinę. Roztwory chlorku sodu są bezpieczne i przeważnie dobrze tolerowane - mogą być stosowane u dorosłych, jak i u małych dzieci. Ich zaletą jest również fakt, że występują w różnych postaciach. Są to spreje do bezpośredniego podania do nosa lub roztwory w specjalnych butelkach, dzięki którym podamy środek nie tylko do nosa, ale przepłuczemy nim również zatoki. Inną formą podania będą inhalacje, jednak te należy wykonać specjalnie oczyszczonym roztworem chlorku sodu.

Inhalacje

Inhalacje to doskonała metoda radzenia sobie z katarem czy ze stanem zapalnym błony śluzowej, lecz nie tylko. Za pomocą inhalacji można podawać leki w głębsze partie dróg oddechowych jak krtań czy oskrzela - jednak w tym artykule skupimy się tylko na nosie. Inhalacja to sposób podania leku w postaci aerozolu do dróg oddechowych. Można ją wykonać przy pomocy specjalnego urządzenia, zwanego inhalatorem lub wykonać samodzielnie przy pomocy miski z gorącą wodą. Jeśli mamy w domu inhalator to sprawa jest bardzo łatwa - wystarczy do niego wlać około 5 mililitrów oczyszczonej soli fizjologicznej - izotonicznej lub hipertonicznej, włączyć urządzenie i wdychać powstałą mgiełkę przez nos. Na rynku aptecznym można także kupić ampułki z dodatkiem hialuronianu sodu lub ektoiny. Jak już było wspomniane wcześniej, substancje te działają nawilżająco i regenerująco na błonę śluzową nosa, a podane w postaci inhalacji są w stanie dotrzeć w głębsze partie nosa i dłużej wywierają swoje działanie, czyniąc tę formę terapii bardziej skuteczną.

Jeśli jednak nie mamy w domu inhalatora, to możemy posiłkować się miską, do której wlejemy wrzątek, następnie należy się nachylić i wdychać ulatniającą się parę wodną. Dla wzmocnienia efektu można nakryć głowę i miskę ręcznikiem, by nos dłużej miał kontakt z parą wodną. W przeciwieństwie do wielu rodzajów inhalatorów, do miski z wrzątkiem można dodać kilka kropel olejków eterycznych - sosnowego, tymiankowego, eukaliptusowego, lawendowego lub innych. Mają one korzystny wpływ na zatkany katarem nos oraz podnoszą skuteczność inhalacji. Trzeba tylko pamiętać, że większość inhalatorów dostępnych na rynku, nie jest przeznaczona do wykonywania inhalacji przy użyciu olejków eterycznych.

Domowe metody utrzymania prawidłowej higieny nosa

Poza metodami farmakologicznymi istnieją także domowe sposoby, by wspomóc nasz nos w tym trudnym dla niego okresie, a oto one:

• częste wietrzenie pomieszczeń
• używanie nawilżaczy powietrza, by zwiększyć wilgotność w pomieszczeniu - w okresie zimowym może to być także mokry ręcznik położony na gorącym kaloryferze
• unikanie dymu tytoniowego - nawet jeśli sami nie palimy, to starajmy się nie stać w obecności palaczy
• regularne picie płynów, by utrzymać prawidłowe nawodnienie organizmu, w tym właśnie śluzówki nosa

Bibliografia:

• W. Brzoznowski; Standardy diagnostyczne i terapeutyczne alergicznego nieżytu nosa; Forum Medycyny Rodzinnej; 2009; tom 3; nr 3; 173-180
• R. Fornal, R. Kurzawa, Ł. Błażowski, I. Sak; Nieżyt nosa - najważniejsze fenotypy I endotypy oraz zasady leczenia; Alergia Astma Immunologia; 2015; 20 (4); 242-252
• J. Krajewska; Przegląd donosowych aerozoli wody morskiej; Lek w Polsce; Vol 28; Nr 02’18 (321); 30-36

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski