Światowy Dzień Radiologii

8 listopada to międzynarodowe święto radiologii- dziedziny, bez której współczesna medycyna nie wyglądałaby tak samo. Czym jest radiologia?

Święto nowoczesnej medycyny, czyli Światowy Dzień Radiologii.

8 listopada obchodzimy Światowy Dzień Radiologii- gałęzi medycyny zajmującej się interpretacją wyników otrzymanych poprzez diagnostykę obrazową. 8 listopada to szczególna data, gdyż właśnie w tym dniu, w roku 1895, Wilhelm Rentgen odkrył nowy rodzaj fali elektromagnetycznej, nazwanej później jego nazwiskiem, czyli promieniowanie rentgenowskie. Od tego czasu nowy rodzaj promieniowania zyskał wiele różnych zastosowań, a cała gałąź radiologii prężnie się rozwinęła.

Czym jest radiologia?

Radiologia to dziedzina medycyny zajmująca się obrazowaniem ciała ludzkiego przy pomocy różnorodnych technik diagnostycznych. Jej głównym celem jest uzyskanie obrazów narządów wewnętrznych- kości i tkanek miękkich, co pozwala na dokładną diagnostykę chorób i ocenę stanu zdrowia pacjentów. Radiologia stanowi fundamentalny element współczesnej medycyny, umożliwiając wczesne wykrywanie i monitorowanie różnorodnych schorzeń. Dzięki dokładnym wynikom badań lekarze mogą trafnie diagnozować choroby i wybierać najskuteczniejszy rodzaj leczenia.

Podział radiologii

Na samym początku, do o1brazowania było dostępne tylko promieniowanie rentgenowskie. Z czasem jednak ta gałąź medycyny rozwinęła się i zaczęto stosować inne metody i techniki. Stąd powstał podział na poszczególne rodzaje radiologii:

• Radiologia konwencjonalna wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie;
• Ultrasonografia wykorzystująca fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości;
• Rezonans magnetyczny (MRI) korzystający z silnego pola magnetycznego do uzyskania obrazu tkanek miękkich;
• Tomografia komputerowa również korzystająca z promieniowania rentgenowskiego ale w bardziej zaawansowany sposób, dzięki czemu pozwala na uzyskanie trójwymiarowych obrazów;
• Medycyna nuklearna, która polega na podawaniu pacjentowi substancji promieniotwórczych, które jest potem wychwytywane przez specjalistyczne kamery, dając pełny obraz narządu, do którego trafiły.

W ostatnich latach rozwinęła się również tak zwana radiologia interwencyjna (lub inaczej radiologia zabiegowa) zajmująca się małoinwazyjnymi zabiegami wykonywanymi pod kontrolą badań diagnostyki obrazowej. Cechą takich zabiegów jest niska inwazyjność, dzięki czemu pacjent szybciej wraca do zdrowia. Do tego typu małoinwazyjnych operacji należą embolizacja, angioplastyka i stentowanie, trombektomia mechaniczna oraz drenaż ropni czy wstawianie portów naczyniowych.

Zasada ALARA

Czym jest słynna w radiologii zasada ALARA? Jest to akronim wywodzący się ze słów As Low As Reasonably Acievable, czyli tak nisko jak to tylko możliwe. Zasada ta ogranicza stosowanie dawek promieniowania do najniższych, które można użyć, a które przyniosą wymierne efekty, w postaci dobrego obrazu diagnostycznego. Niepotrzebne narażanie na promieniowanie nie jest korzystne dla organizmu i dlatego też trzeba rozsądnie dawkować jego ilość.

Historia odkrycia promieniowania X

Za narodziny radiologii uważa się odkrycie promieniowania rentgenowskiego przez Wilhelma Rentgena 8 listopada 1895 roku. Ten rodzaj promieniotwórczości został nazwany na cześć jego odkrywcy, jednak w nauce (choć nie we wszystkich krajach) używa się także drugiej nazwy, czyli promieniowanie X. Odkrycie promieniowania X, podobnie jak wiele innych naukowych pomysłów, zostało dokonane niejako przypadkowo. Wilhelm Rentgen badał tak zwane promieniowanie katodowe przy użyciu lampy Crookesa. W wyniku długiego naświetlania ręki swojej żony, zaobserwował na materiale światłoczułym zarys kości jej dłoni wraz z pierścionkiem. Nowe odkrycie szybko zostało szeroko rozpowszechnione, szczególnie w środowisku lekarskim rzecz jasna. Za swoje dokonanie został on uhonorowany pierwszą w historii nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki w 1901 roku.

Polski wkład w rozwój radiologii

Odkrycie Wilhelma Rentgena szybko zostało przyjęte na całym świecie a Polska była jednym z pierwszych krajów, w której zastosowano promieniowanie rentgenowskie w medycynie. Polscy odkrywcy i naukowcy mają zresztą swój niemały wkład w rozwój radiologii. By daleko nie szukać, wystarczy przywołać Marię Curie Skłodowską, która za swoje badania nad promieniotwórczością została uhonorowana nagrodą Nobla, choć z czasem okazało się, że przypłaciła za nie życiem. Mniej sławnymi naukowcami, którzy wnieśli swój wkład w rozwój radiologii byli Mieczysław Wolfke, Janusz Groszkowski oraz Karol Olszewski.

Wyzwania i przyszłość radiologii

Radiologia to dziedzina, która bardzo intensywnie się rozwija. Widać to zwłaszcza w ostatnich latach, gdzie coraz częściej prowadzi się badania nad wspomaganiem pracy radiologów przez sztuczną inteligencję. Zastosowanie AI, czyli sztucznej inteligencji, zwiększa efektywność oraz wydajność. Programom komputerowym podaje się ogromną ilość obrazów diagnostycznych, które są następnie szczegółowo analizowane i zapamiętywane. Dzięki takiemu „uczeniu się” system jest w stanie w krótkim czasie przyswoić olbrzymie ilości wiedzy. Już teraz programy AI osiągają w niektórych dziedzinach radiologii skuteczność porównywalną z lekarzami specjalistami radiologii, ale w innych z kolei wiele im brakuje. Niemniej jednak sektor związany z rozwojem sztucznej inteligencji rozwija się w sposób niezwykle dynamiczny, co rodzi nadzieje, że skuteczność radiologii również będzie rosła. I choć program komputerowy jeszcze przez długi czas nie zastąpi człowieka, to jest w stanie znacznie poprawić efektywność jego pracy. 

Bibliografia:

M. Urbanik; Radiologia interwencyjna- powstanie i rozwój; Inżynier i Fizyk Medyczny; 2021; 5; Vol. 10; 385-388

J. Filarski; Nowoczesne technologie w diagnostyce obrazowej- kryteria wyboru aparatury; Ogólnopolski Przegląd Medyczny; 2018; 1-2; 46-50

www.gov.pl; 8 listopada Międzynarodowy Dzień Radiologii; https://www.gov.pl/web/wsse-warszawa/8-listopada-miedzynarodowy-dzien-radiologii [data dostępu 19.10.2024]

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski