Światowy Dzień Stwardnienia Rozsianego

Stwardnienie rozsiane to postępująca, nieuleczalna choroba neurodegeneracyjna. Jakie są rokowania przy tej chorobie? Sprawdź!

Stwardnienie rozsiane- perspektywy i leczenie

Stwardnienie rozsiane (z łaciny- sclerosis multiplex) to groźna i nieuleczalna choroba neurodegeneracyjna, która powoli odbiera chorym kontrolę nad swoim ciałem. Przeważnie występuje u młodych dorosłych, choć nie tylko. 30 maja obchodzimy Światowy Dzień Stwardnienia Rozsianego- święto ustanowione w 2009 roku przez Międzynarodową Federację Stwardnienia Rozsianego. Jego celem jest zwiększenie świadomości na temat tej choroby wśród społeczeństwa.

Stwardnienie rozsiane – co to?

Stwardnienie rozsiane to choroba autoimmunologiczna. Głównym mechanizmem choroby jest demielinizacja włókien nerwowych. Mielina to substancja, która otacza akson komórki nerwowej, zapewniając mu ochronę mechaniczną jak i izolację elektryczną. Działa na podobnej zasadzie jak gumowa otoczka w miedzianym kablu. Postępujący ubytek mieliny powoduje stopniowe i nieodwracalne uszkodzenie neuronu. W miejscu mieliny pozostaje stwardniała blizna, która dodatkowo zaburza przesyłanie sygnałów przez komórkę nerwową. Zmiany chorobowe mogą następować nie tylko w mózgu, ale na obszarze całego układu nerwowego, a od dokładnego umiejscowienia zmian chorobowych zależą ewentualne objawy.

Przyczyny stwardnienia rozsianego nie są do końca znane- wiadomo, że jest to choroba autoimmunologiczna, Podłoże tego schorzenia jest jednak wieloczynnikowe i przyczyny genetyczne oraz środowiskowe też mogą mieć pewien wpływ na przebieg i rozwój tej choroby.

Można rozróżnić trzy główne typy stwardnienia rozsianego:

• postać rzutowo-remisyjną (fazy bezobjawowe występują naprzemiennie z fazami objawowymi)
• postać pierwotnie postępującą (objawy stale nasilają się, prowadząc do niepełnosprawności)
• postać wtórnie postępującą (aktywna faza choroby zanika, lecz postęp niepełnosprawności jest stały)

Stwardnienie rozsiane charakteryzuje się tak zwanymi rzutami. Czym jest rzut choroby? Jest to wystąpienie nowych lub nasilenie istniejących objawów neurologicznych. Rzut trwa przynajmniej 24 godziny, ale zdarzają się też takie trwające wiele tygodni, jak i miesięcy. Następnie objawy mogą się cofnąć lub zniknąć, jednak z czasem, po wielu rzutach choroby powrót do pełnej sprawności nie jest już możliwy.

Epidemiologia

Stwardnienie rozsiane jest nazywane chorobą młodych dorosłych. Jest to spowodowane faktem, że pierwsze objawy stwardnienia rozsianego pojawiają się najczęściej między 20 a 40 rokiem życia.  Jednakże dzieci i osoby starsze również mogą zachorować. Najczęściej chorują kobiety (statystycznie ponad dwa razy częściej niż mężczyźni). Choroba ta dotyka też częściej osób rasy białej. Co ciekawe im dalej na północ tym liczba przypadków jest wyższa (w krajach skandynawskich jest więcej chorych niż mieszkańców basenu Morza Śródziemnego). W Polsce zdiagnozowanych jest aktualnie ponad 46 000 osób, podczas gdy na całym świecie liczba ta wynosi ponad 2,8 miliona osób.

Objawy

Objawy stwardnienia rozsianego są uzależnione od miejsca powstawania ubytku mieliny. Początkowo mogą być odwracalne- na przykład czasowa utrata wzroku w jednym oku. Z czasem jednak stan zdrowia się pogarsza. Stwardnienie rozsiane nie jest chorobą śmiertelną. Chorzy mogą z nią żyć bardzo długo. Jednak stale i nieodwracalnie przyczynia się do postępującej niepełnosprawności.

Choroba zaczyna się od wystąpienia jednego z objawów. Rzadziej mogą to być dwa lub trzy objawy naraz. Początkowo może dojść do pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego objawiające się bólem oka i problemami z widzeniem (zaburzenia ostrości, podwójne widzenie, zaburzenia widzenia barw). Innymi wczesnymi objawami są zaburzenia koordynacji ruchowej, bóle mięśni, szybkie męczenie się, zawroty głowy, a także zaburzenia czucia. Dopiero później, wraz z rozwojem choroby dochodzi do niedowładu kończyn oraz wzrostu napięcia mięśniowego i drżenia mięśni. Następnie dochodzą choroby dodatkowe- nietrzymanie zwieraczy pęcherza moczowego, zaburzenia poznawcze i problemy z pamięcią, a także zaburzenia nastroju. Bardzo często chorobą towarzyszącą jest także depresja.

Diagnostyka stwardnienia rozsianego

Jakie badania przy stwardnieniu rozsianym można wykonać? Podstawą diagnostyki tej choroby jest bardzo dokładny i wnikliwy wywiad z pacjentem dotyczący wszystkich objawów- czasu ich trwania i nasilenia. Kolejnymi badaniami, jakie można wykonać jest rezonans magnetyczny (MRI). Pozwala on nie tylko zobaczyć zmiany demielinizacyjne, ale także wykluczyć inne choroby dające podobne objawy. Dodatkowo za pomocą rezonansu można dokładnie monitorować postęp choroby lub skuteczność leczenia. Innym badaniem potwierdzającym lub wykluczającym stwardnienie rozsiane jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez nakłucie lędźwiowe.

Kryteria McDonalda- to pomocne narzędzie w diagnozowaniu stwardnienia rozsianego. Ustalają one warunki, jakie muszą zaistnieć, by potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Opierają się one na badaniu MRI i płynu mózgowo-rdzeniowego oraz objawach klinicznych. Kryteria te są różne dla każdego typu. Ogólnie można uznać, że diagnoza choroby wymaga potwierdzenia przynajmniej dwóch rzutów wraz z zajęciem przynajmniej dwóch obszarów Ośrodkowego Układu Nerwowego.

Leczenie

Rokowania stwardnienia rozsianego są uzależnione od tego, na jakim etapie została wykryta choroba i szybkości, z jaką pogarsza się stan kliniczny. Ponieważ nie są znane dokładne przyczyny, więc nie istnieje leczenie przyczynowe, a jedynie objawowe, które pozwala zminimalizować skutki choroby. Średni czas przeżycia od zachorowania wynosi od 25 do 35 lat. Mimo że sama choroba nie zabija, to postępująca niepełnosprawność może spowodować poważne komplikacje zdrowotne kończące się śmiercią pacjenta.

Leczenie stwardnienia rozsianego wdrożone szybko może znacznie przedłużyć komfortowe życie w dobrym zdrowiu. Dużą skuteczność w zwalczaniu objawów mają glikokortykosteroidy (przeważnie jest to doustny prednizon lub dożylny metyloprednizolon). Konkretne leki podaje się w zależności od objawów choroby- na przykład na spastyczność mięśni stosuje się leki rozluźniające mięśnie.  Coraz częściej przepisywanym lekiem jest pregabalina, która wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego, jednak pewnym problemem może być jej prawdopodobnie wysoki potencjał uzależniający- jednak konkretne badania ciągle trwają.

Aktualnie są dostępne w Polsce programy lekowe, które zapewniają skuteczne leczenie objawów stwardnienia rozsianego. W tym celu stosuje się między innymi interferony beta, octan glatirameru, fumaran dimetylu, okrelizumab, natalizumab, kladrybinę i wiele innych. Aby otrzymać bezpłatne leczenie tymi lekami trzeba spełnić określone kryteria. Leczenie odbywa się w wielu ośrodkach w całej Polsce. W razie problemów można skorzystać z pomocy Infolinii Polskiego Towarzystwa Stwardnienia Rozsianego, która może pomóc w wyszukaniu odpowiedniego ośrodka:

(22) 127 48 50

Rehabilitacja przy stwardnieniu rozsianym jest niezwykle istota. Zmiana stylu życia na bardziej aktywny oraz wdrożenie prawidłowej i dobrze prowadzonej rehabilitacji ruchowej może znacznie poprawić komfort życia. Czas ma ogromne znaczenie- im szybciej wykryta choroba i wcześniej wdrożone leczenie oraz rehabilitacja znacznie przedłużają dobrą jakość życia.

Bibliografia:

K. Selmaj, Stwardnienie rozsiane- kryteria diagnostyczne i naturalny przebieg choroby; Polski Przegląd Neurologiczny; 2005; tom 1; nr 3; 99-105

B. Zakrzewska-Pniewska, M. Adamczyk-Sowa, W. Brola, A. Kalinowska, A. Kułakowska, J. Losy, D. Mirowska-Guzel, A. Potemkowski, K. Rejdak, I. Sarzyńska-Długosz; M. Siger, J. Zaborski, H. Bartosik-Psujek; Leczenie i postępowanie objawowe w stwardnieniu rozsianym; Polski Przegląd Neurologiczny; 2019; tom 15; nr 4; 191-217

J. Losy, H. Bartosik-Psujek, A. Członkowska, K. Kurowska, Z. Maciejek, D. Mirowska-Guzel, A. Potemkowski, D. Ryglewicz, A. Stępień; Leczenie stwardnienia rozsianego. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego; Polski Przegląd Neurologiczny; 2016; tom 12; nr 2; 80-95

A. Potemkowski; Kryteria rozpoznania stwardnienia rozsianego; Polski Przegląd Neurologiczny; 2008; tom 4; supl. A; 64-66

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski