Wirusowe zapalenie wątroby – jak się przed nim chronić?

Wirusowe zapalenie wątroby, w skrócie WZW, jest grupą chorób wirusowych powodujących dysfunkcję wątroby. Choroba ta mylnie nazywana jest potocznie żółtaczką, ponieważ żółtaczka to tak naprawdę objaw jakim jest zażółcenie skóry, choć nie każdy wariant WZW objawia się żółtaczką. Jakie są więc najczęstsze objawy WZW? Jak się przed nim chronić?

Co to jest Wirusowe Zapalenie Wątroby?

Wirusowe zapalenie wątroby jak sama nazwa wskazuje jest chorobą wywoływaną przez wirusy, które powodują uszkodzenie i w konsekwencji dysfunkcję wątroby. Najczęstsze warianty w Polsce to WZW typu A, B oraz C – choć jest ich znacznie więcej, to jednak pozostałe warianty są dużo rzadsze.

• Wirus HAV (hepatitis A virus) powoduje chorobę WZW typu A.
• Wirus HBV analogicznie powoduje WZW typu B.
• Wirus HCV powoduje WZW typu C.

W przypadku wirusowego zapalenia wątroby A do zakażenia może dojść poprzez spożycie zakażonej wody, pokarmu lub po kontakcie z osobą zarażoną. Jednak w ujęciu globalnym największe zagrożenie stanowi wirusowe zapalenie wątroby B oraz C. Rocznie z ich powodu umiera ponad 1 milion ludzi na świecie. Zarówno WZW B jak i C mogą przebiegać w postaci ostrej lub przewlekłej.

Wirusem WZW typu B i C zarazić się można przez krew, a najczęściej dochodzi do tego poprzez niebezpieczne kontakty seksualne, które skutkują kontaktem z krwią i/lub wydzielinami partnera, stosowanie niesterylnych, skażonych narzędzi w celu wstrzykiwania sobie narkotyków dożylnych oraz poprzez kontakt z niesterylnymi, skażonymi narzędziami używanymi podczas operacji, ale także u kosmetyczki, w salonie tatuażu czy u fryzjera. Wirusowe zapalenie wątroby u dzieci może być również przeniesione wertykalnie- to znaczy z matki na dziecko w czasie porodu- stąd konieczność badań przesiewowych u ciężarnych.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby

Jak już było wcześniej wspomniano WZW może przebiegać w postaci ostrej lub przewlekłej, jednak w przypadku WZW typu A dochodzi tylko do postaci ostrej. O przewlekłej postaci zakażenia mówimy gdy choroba wątroby trwa przynajmniej pół roku, a w jej przebiegu dokonują się zmiany martwiczo-zapalne w tym organie.

Objawy WZW mogą być bardzo różne w zależności od pacjenta. Nawet żółtaczka, czy właściwie zażółcenie powłok skórnych, nie jest objawem specyficznym dla tej choroby gdyż występuje średnio tylko u 1 na około 15 zakażonych. Ponadto zażółcenie skóry może także występować w przebiegu innych chorób, stąd nie jest specyficzne tylko dla WZW. Najczęstszymi objawami WZW jest ogólnie złe samopoczucie i zmęczenie oraz trudności w koncentracji, senność, zaburzenia apetytu. Często na 2-3 tygodnie przed rozwinięciem się choroby mogą wystąpić objawy grypopodobne, w tym objawy żołądkowo-jelitowe, a także bóle stawów i mięśni czy bóle umiejscowione pod prawym łukiem żebrowym. Na późniejszym etapie mogą również utrzymywać się niespecyficzne dolegliwości brzuszne: bóle, wzdęcia czy zaburzenia wypróżniania.

W przypadku wystąpienia żółtaczki, która może trwać od 4 do 6 tygodni, pierwszym objawem jest zażółcenie twardówki w oku. Mocz zakażonego pacjenta jest wyraźnie ciemniejszy, a stolec jest w kolorze gliny. Często występuje także świąd skóry, nasilający się szczególnie w nocy, co jest przyczyną uporczywego drapania, którego konsekwencją są tak zwane przeczosy (pęknięcia naskórka w wyniku drapania). Jeśli rany te są głębokie może dojść do istotnego nadkażenia bakteryjnego.

W przewlekłym zapaleniu wątroby typu C a także w pozostałych wariantach bardzo często jest tak, że choroba przebiega bezobjawowo przez dłuższy czas, a ewentualne zakażenie jest wykrywane przypadkowo w rutynowych badaniach czy podczas oddawania krwi. Tutaj objawy również są podobne, czyli zmęczenie, apatia, gorsza koncentracja, bóle mięśni i stawów. O obecnym wirusowym zapaleniu wątroby typu C, B czy A świadczyć mogą także podwyższone parametry enzymów wątrobowych AlAT i AspAT.

Jak ochronić się przed WZW?

Jak najlepiej chronić się przed WZW? Uwzględniając wspomniane drogi przenoszenia się wirusów, warto pamiętać o podstawowych zasadach higieny, myciu owoców i warzyw, a ponadto należy unikać wizyt u kosmetyczek, fryzjerów czy w salonach tatuażu, w których nie sterylizuje się stosowanych narzędzi. Stosowanie antykoncepcji barierowej to znaczy prezerwatyw chroni przed drogą zakażenia poprzez kontakty seksualne.

Czy istnieje skuteczna szczepionka na żółtaczkę?

Jak najbardziej, są aktualnie dostępne skuteczne szczepionki na WZW A i B. Istnieją oddzielne szczepionki na WZW typu B oraz A, a także preparaty skojarzone na oba typy wirusa. Ich skuteczność jest bardzo wysoka, szczególnie na WZW typu A i wynosi ponad 90%. Szczepienie przeciwko WZW B jest szczepieniem obowiązkowym zgodnie z kalendarzem szczepień- pierwszą dawkę otrzymują już noworodki tuż po porodzie.

Szczepienie przeciwko WZW A jest szczepieniem dodatkowym, nieuwzględnionym w kalendarzu szczepień- zaleca się je szczególnie osobom często jadającym posiłki poza domem oraz wyjeżdżającym zagranicę.

W przypadku wirusa HCV wywołującego WZW typu C nie ma obecnie skutecznej szczepionki. Jednak dostępne aktualnie leczenie przeciwwirusowe jest bardzo skuteczne (nawet 99-100%), krótkotrwałe i dobrze tolerowane. Leczenie jest darmowe w ramach programu lekowego Ministerstwa Zdrowia.

Bibliografia:

• Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby (WZW); https://www.gov.pl/web/gis/swiatowy-dzien-wirusowego-zapalenia-watroby-wzw [data dostępu 26.07.2023]
• Wirusowe zapalenie wątroby (WZW): objawy, leczenie i przyczyny; www.mp.pl; https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50949,wirusowe-zapalenie-watroby-wzw [data dostępu 26.07.2023]
• Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu; Forum Medycyny Rodzinnej; 2016; tom 10; nr 2; 66-72

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski